Nederlandse documentaire over de Amerikaanse 'conceptual artist' Sol LeWitt.
Sol LeWitt, één van de meest toonaangevende kunstenaars in de minimalistische kunst en de 'conceptual art', meende dat kunst voor zichzelf moest spreken zonder bemoeienis van de artiest zelf. Chris Teerink regisseerde een documentaire over deze befaamde kunstenaar (1928-2007) die deze opvatting reflecteert. LeWitt zelf blijft volledig buiten beeld. Inzicht in zijn persoonlijke opvattingen omtrent de aard van zijn werk krijgen we alleen door enkele audiofragmenten. Evenals LeWitt gaat het Teerink hoofdzakelijk om de kunst an sich, en daarin ligt meteen de zwakte van de documentaire die als titel - heel simpel - de naam van de kunstenaar draagt.
Pratende hoofden, sprekende kunst
Door de afwezigheid van LeWitt zelf laat de documentaire alleen de meningen van diens nabestaanden, vrienden, collega-kunstenaars en kunstverzamelaars de revue passeren in een reeks interviews. Zo wordt een beeld geschetst van Sol LeWitt, zijn ideologie en de hoeveelheid kunst die hij tijdens zijn leven heeft vervaardigd. LeWitt sprak ook zelf niet graag over zijn werk. Tussen alle interviews door laat Teerink de kunst voor zichzelf spreken in een mengelmoes van losstaande shots zonder afleidende muziek of vergelijkbare stijlmiddelen die de aandacht van de kijker van het getoonde werk af kunnen houden. Het geeft de film een nogal star en statisch uiterlijk, maar weet tegelijk wel de kunst goed tot zijn recht te laten komen, beter zelfs dan de interviews.Teerinks respect voor LeWitts visie over zijn eigen werk is dus zeker prijzenswaardig. Ook de vorm die Teerink meteen al kiest in het titelshot van de film - de negen letters van diens naam in een rechthoekig patroon - sluit goed aan bij de kunst van LeWitt. Het oogt simpel, evenals LeWitts eigen werk, dat echter doorgaans een grote geometrische complexiteit behelsde.Sol LeWittdaarentegen kan echter geenszins verweten worden een complexe film te zijn en houdt het liever bij de simplistische vorm.
Onbetaalbare spiraal
Hoewel de aantrekkingskracht van de film Sol LeWittmeer in het werk zelf ligt dan in al het gepraat erover, geven de verschillende meningen over de persoon LeWitt wel de nodige achtergrondinformatie om het werk in een juiste context te plaatsen. Voor LeWitt moest kunst boven alles voor iedereen betaalbaar blijven, wat zonder twijfel de reden is dat veel van het hier getoonde werk zich in openbare ruimtes als parken en stations bevindt. Het is zowel wrang als amusant als blijkt dat LeWitts kunst nu veel geld waard is geworden, ook al was dat nooit zijn bedoeling. Sterker nog, LeWitt stond bekend om zijn gulheid, wat de film onderstreept met anekdotes van conservatoren die uit het niets een lading kunstwerken van hem ontvingen. Zo kreeg het Bonnefantenmuseum in Maastricht een concept getiteld#801 Spiral, waar de muren van de koepelzaal volledig bedekt worden met lijnen die zich ogenschijnlijk in één vloeiende spiraal omhoog bewegen, slechts ontsierd – of versierd – met de simpele vorm van alledaagse zaken als een stopcontact, een raam of een deur die qua vorm van zichzelf al doen denken aan LeWitts stijl. Teerink volgt stapsgewijs de uitwerking en constructie van het complexe concept-kunstwerk. Als de leider van het team dat het werk uitvoert een rekenfout maakt, moet er van voren af aan opnieuw begonnen worden. Er zal bij deze uitwerking bij vlagen hevig gevloekt zijn, maar het levert de kijker vanSol LeWitteen onvermijdelijke glimlach op.
The Dutch Connection
LeWitts werk wordt in deze documentaire hoofdzakelijk vanuit een Nederlands perspectief beschouwd. Natuurlijk zijn er de nodige gesprekken met Amerikaanse en Italiaanse collega's en vrienden van de artiest, maar het aandeel aan Nederlandse interviews, gecombineerd met de uitwerking van een concept van LeWitt in een Nederlands museum is wel zeer opvallend. Het precieze hoe en waarom van deze nadruk op ons kikkerlandje blijft onduidelijk. LeWitt zou gezegd hebben dat hij het Gemeentemuseum in Den Haag, waar destijds een grote tentoonstelling van Minimal Art werd gehouden, het mooiste museum ter wereld vond, maar die opmerking alleen kan niet afdoende zijn om de voorliefde voor Nederland te verklaren. Gezien de toch al geringe lengte van de film, slechts 75 minuten, blijkt dit een gemiste kans. Een verduidelijking van de gekozen Nederlandse invalshoek had de film een meerwaarde gegeven die nu ontbreekt en zo de kijker met een gevoel van onvolledigheid achterlaat.
Conclusie
Met het hanteren van een (te) simpele en minimalistische insteek respecteert regisseur Teerink het gedachtegoed van de kunstenaar Sol LeWitt, maar hij maakt de filmSol LeWitter voor de gemiddelde toeschouwer niet toegankelijker of aantrekkelijker op. Verder weet hij de band die LeWitt met Nederland had, toch een centraal thema van de documentaire, onvoldoende uit de doeken te doen. Net als LeWitt zelf blijkt Teerink het idee voor zijn werk belangrijker te vinden dan de uitwerking.
