Film speelde geen belangrijke rol in Jans leven, totdat hij op achtjarige leeftijd werd blootgesteld aan, een filmische ervaring die hem nooit meer heeft losgelaten en hem tot op de dag van vandaag achtervolgt.
Geweld in fil Het is een oud debat dat nooit ten einde komt. Stilt het weergeven van gewelddaden in films onze eigen agressieve impulsen, of inspireert het ons tot bloeddorstig kopieergedrag? Duizenden experts en wetenschappers hebben zich al over dit vraagstuk gebogen, dus als je denkt dat ik hun bevindingen hier nu klakkeloos ga herhalen dan heb je het mooi mis. Wat ik wel ga doen is een persoonlijke ervaring delen die uitliep op wat in een film een saaie anticlimax geweest zou zijn.
Het is oktober 2012 en ik verlaat de bioscoop na twee uur lang vermaakt te zijn door Dredd 3D. Een film die je heel beknopt zou kunnen samenvatten als 'man met helm op, schopt kont'. De man in kwestie is een rechtvaardig wetsdienaar die criminaliteit bestrijdt, het liefst zo bruut mogelijk voor ons kijkplezier. Daar houdt Hollywood van, films over onbetwiste helden die, ondanks hun meestal geringe kansen, korte metten maken met mensen die zich niet aan de regels van de maatschappij houden. Zo zien we het zelf immers ook graag, onrecht dat effectief bestreden wordt, ook al is in de realiteit het tegendeel (te) vaak het geval.
Ik begeef me huiswaarts en ik stap in de metro. Nog geen minuut nadat ik binnen ben valt mijn oog op wat lijkt op een heus delict. Tien meter verderop wordt een meisje lastiggevallen door twee ongure types! Het slachtoffer maakt via verheven stemgeluiden duidelijk aan haar omgeving kenbaar niet gediend te zijn van de handtastelijke avances van haar belagers. Er bevinden zich redelijk wat mensen in het voertuig, sommige op nog geen enkele meters afstand, maar niemand grijpt in. De wolven doen zich tegoed aan het schaap terwijl de rest van de kudde toekijkt, dus het is tijd dat een herder ingrijpt. Ik besluit dat ik net zo goed die herder kan zijn, geïnspireerd als ik ben door Dredd's directe actie die in zijn geval altijd goed afliep. Het feit dat ik het eigenlijk zelf ook doodsbenauwd heb negeer ik maar eventjes, want iemand anders heeft mij nodig.
Ik stap af op het tafereel en zeg met raspende maar niet mis te verstane stem – denk Christian Bale in Nolans Dark Knight-films – 'wat is hier aan de hand?! Laat die vrouw met rust!'. Vervolgens richten de onverlaten hun volledige aandacht op mij en ontsteken in een tirade over waar ik het lef vandaan haal me ermee te bemoeien, wat gepaard gaat met een scheldkanonnade waar Hollywoodfilms met een 'R' keuring nog een puntje aan kunnen zuigen. Zelf blijk ik niet zo'n spraakwaterval: ik blijf gewoon stand houden en kijk het schorriemorrie hoofdzakelijk dreigend aan, zonder oogcontact te verliezen. Had ik zo'n stoere helm op als Dredd, dan was ik 'bad-ass': nu ben ik eigenlijk gewoon een beetje een merkwaardig kereltje. Dat schijnen de boosdoeners zich ook te beseffen, want ze raken zichtbaar in de war van mijn onverstoorbaarheid. Echter, voor medestanders in de metro werkt het goddank inspirerend, want meerdere mensen beginnen op te staan en mij te helpen de schurken hun vet te geven (het zou eens tijd worden, ik zweet me de pleuris hier!). Zodra wij 'good guys' in de meerderheid zijn, zien de schobbejakken in dat hun aanranding mislukt is en begeven ze zich onder het maken van allerlei dreigende gebaren richting de dichtstbijzijnde deur om op de eerstvolgende halte uit te stappen. Missie geslaagd, een explosieve situatie is gesust en er zijn geen gewonden gevallen, laat staan erger. In tegenstelling tot Dredd blijk ik niet eens wapens nodig te hebben.
Of toch? Als de metro zijn weg vervolgt, betrap ik mezelf erop de pen in mijn jaszak wel heel stevig vast te klampen, klaar om hem als steekwapen te gebruiken als het erop aangekomen zou zijn. Het is niet veel, maar dit is niet Amerika dus ik heb geen pistool op zak. Bovendien worden mensen in films vaak genoeg met minder indrukwekkende objecten vermoord. Hoe zou het afgelopen zijn als ik geen medestanders had aangetroffen in de trein en de schavuiten hadden zich tegen mij gekeerd? Ik ben niet bijster sterk of beweeglijk, dus ik zou ongetwijfeld vlug het onderspit hebben gedolven. Als dit een Hollywoodfilm was geweest, zou het slot van deze suspensevolle scène sowieso een tegenvaller voor het publiek zijn geweest: spannend om naar te kijken was het niet, en fijn geweld kwam er helaas niet aan te pas. De held triomfeert met een minimum aan woorden en daden.
De realiteit is dat dit soort situaties vaak nogal saai eindigen, en dat is voor alle betrokken partijen maar goed ook. Desondanks blijf ik me afvragen hoe het verhaal afgelopen zou zijn als ik niet naar Dredd 3D, maar naar een andere film was geweest. Als ik een komedie had gezien, was ik dan gaan wijzen en lachen? Als ik helemaal niet naar de film was geweest, had ik dan domweg niet ingegrepen? Heeft het fictieve personage Dredd vanavond toch mijn handelen bepaald? Het geweld is achterwege gebleven, maar het is niet uit te sluiten dat ik vanavond qua daadkracht inderdaad geïnspireerd ben door een gewelddadige film. De onzekerheid blijft, het aloude debat woedt onophoudelijk voort en ook ik weet geen sluitend antwoord te geven op de vraag of geweld in films mensen aanzet tot agressie in het echte leven.
