Audiocommentaren. Voor de casual viewer die het puur om de film zelf te doen is niet meer dan een nutteloze, tijdverslindende optie, voor de filmfanaat in hart en nieren een mogelijke toegang tot een schat aan waardevolle informatie uit de eerste hand.
Afhankelijk van wie het toegevoegde audiospoor verzorgt en hoe bedreven de spreker of sprekers is of zijn in de kunst van het commentariëren, kan een audiocommentaar het verschil maken tussen het leveren van een grove teleurstelling waar het bonus features betreft, of het verschaffen van een toegevoegde waarde die de algehele belevenis van het kijken - of beter gezegd, luisteren - naar de film in kwestie alleen maar ten goede komt. Hier wordt een tiental dvd/blu-ray uitgaves met opvallende audiocommentaren op een rijtje gezet, die allen een extra dimensie geven aan de bijbehorende fil Het gaat hier niet alleen om kwalitatief hoogwaardige, bijzondere informatie die je alles vertelt wat je over de films wilt weten, maar ook om commentaren die om andere redenen aan te raden zijn en daardoor de luisterervaring naar een hoger plan tillen.
10 - The Life Aquatic with Steve Zissou
Dit audiocommentaar met regisseur Wes Anderson en schrijver Noah Baumbach is opgenomen in de bar waar de film geschreven werd. Dit draagt alleen maar bij aan de toch al aparte, onconventionele sfeer die deze - en eigenlijk alle, films van auteursfilmer Anderson typeert. Het maakt het niet altijd even makkelijk te volgen, gezien al het lawaai op de achtergrond, maar als kijker/luisteraar voel je je zintuiglijker nauwer betrokken bij het gesprek tussen het paar dan bij elk ander, “schoner” commentaarspoor. Saillant detail: de naam Jacques Cousteau, de beroemde onderwaterpionier waarop de film geïnspireerd werd, wordt constant zorgvuldig gecensureerd om ervoor te zorgen dat mensen deze film niet opvatten als een te letterlijke vertaling van diens leven.
9 - The Descent
Wat krijg je als je een regisseur en zijn vijf leading ladies samen een commentaar laat doen? Een en al gezelligheid! Waarbij de vrouwen absoluut geen moeite doen smeuïge anekdotes over de productie achterwege te laten om regisseur Neil Marshall bij tijd en wijle in verlegenheid te brengen. Het commentaar klinkt wat druk vanwege de hoeveelheid enthousiaste deelnemers, maar het is goed om te horen dat de vrouwen het naar hun zin hebben gehad op de set, ondanks alle gruwelen waar Marshall hun personages aan onderwierp. Uiteraard nemen de actrices uitgebreid de moeite hun regisseur hartelijk te bedanken voor alle bloedbaden, afgerukte lichaamsdelen en overige gore waar hij ze wekenlang aan blootstelde, maar het is fijn te weten dat het niet zo erg was als het leek. Ook over het vaak niet zo subtiele seksuele symbolisme waar de regisseur zich van bediende, wordt op hilarische toon het nodige gezegd: Marshalls aanduiding van The Descent als 'horror porn krijgt zo een meer letterlijke invulling dan vaak de gangbare definitie is. De film leent zich wat dat betreft prima voor academische filmtheoretische lezingen.
8 - Snatch
'We're gonna talk you through this film as entertainingly as we possibly can', stelt regisseur Guy Ritchie aan het begin van het commentaar van de geweldige crime comedy Snatch. Onderhoudend blijken hij en producent Matthew Vaughn (die later zelf als regisseur zou doorbreken dankzij films als Stardust, en Kick-Ass) gelukkig zeker te zijn. Hun commentaar is net zo absurd en komisch als de film zelf, waarbij het lijkt alsof Ritchie en Vaughn hun relatie hebben gemodelleerd naar hoofdrolspeler Jason 'Turkish' Statham en zijn suffige partner Stephen 'Tommy' Graham in de film. Ritchie kan het niet laten droge kritiek op Vaughns prestaties als producent te leveren en hem continu te beledigen, wat Vaughn gezapig over zich heen laat komen. Dat ze dit hoofdzakelijk doen voor komische doeleinden is gelukkig merkbaar, anders had Ritchie zich een wel heel uitgesproken commentator getoond. Wat duidelijk mag zijn is dat Ritchie zijn eigen film absoluut niet serieus neemt: hij kan het niet laten zichzelf en zijn werk ook af en toe even op de hak te nemen. Het blijft echter jammer dat Statham zelf niet present was bij de opnames van het commentaar, zoals Ritchie meldt dat de bedoeling was. Gelukkig is het audiospoor er niet minder geslaagd door geworden. Het is fijn te weten dat een talentvol schrijver/regisseur als Ritchie niet alleen humoristisch verantwoorde scripts aflevert, maar ook geinige audiocommentaren kan verzorgen. Engelse humor, je blijft erom lachen.
7 - Pan's Labyrinth
Je kan van Guillermo Del Toro's fantastische films zeggen wat je wilt, maar het valt niet te ontkennen dat de man weet wat hij doet. Op het audiocommentaar van Pan's Labyrinth geeft hij blijk over een indrukwekkend stuk filmtheoretische kennis te beschikken, wat resulteert in een diepgaande en intelligente monoloog over de totstandkoming van de film en het achterliggende gedachtengoed dat hem dreef. Del Toro toont zich een regisseur die goed nadenkt over elk shot en de fysieke en metafysische wereld die hij erachter verscholen laat gaan. Dankzij zijn commentaar ontdek je in deze gewaagde combinatie van fantasie en historisch drama een schat aan details en invalshoeken die je doorgaans niet opgemerkt zou hebben, wat de film er alleen maar complexer en gelaagder op maakt. Bovendien geeft hij en passant ook nog even een beknopt lesje geschiedenis voor diegenen die onbekend zijn met het Spaanse verleden in de veertiger jaren. Film, sprookjes, historie, psychologie, filosofie; Del Toro laat het allemaal de revue passeren en als begenadigd verteller neemt hij twee uur lang bijna geen adempauze. Je krijgt zelfs het gevoel dat dit slechts het topje van de ijsberg is. Hij spreekt zijn commentaar bovendien in zijn moedertaal in (goddank wel ondertiteld!), dus je leert gelijk ook nog een beetje (Mexicaans-)Spaans. Toegegeven, dat maakt dit gewichtige commentaar er niet aantrekkelijker of toegankelijker op voor de gemiddelde kijker/luisteraar, maar voor de cinefiele doorzetters blijkt het alleen maar een persoonlijker belevenis van Del Toro's meesterwerk.
6 - RED
Bij het actievehikel RED geen commentaar van regisseur of acteurs, zoals gebruikelijk. In plaats daarvan worden we getrakteerd op de stem van de gepensioneerde CIA Field Officer Robert Baer, die bij de productie als adviseur diende en ons hier onthult hoe realistisch deze toch redelijk over-the-top bedoelde stripverfilming precies is. Dan blijkt dat het allemaal niet eens zo heel erg ver van de waarheid af ligt. Baer kan het weten, want hij diende maar liefst 21 jaar bij de Amerikaanse inlichtingendienst, tot hij in 1997 na een gefaalde missie hommeles kreeg met de FBI en besloot te stoppen. De ex-overheidsagent schreef eerder het boek See No Evil: The True Story of a Ground Soldier in the CIA's War on Terrorism, waar later het serieuze drama Syriana op gebaseerd werd (met George Clooney als Baer, waar de acteur een Oscar voor ontving), maar voor een dik aangezette popcornfilm maakt hij blijkbaar ook wel tijd vrij. Het audiocommentaar geeft dankzij een trits aan schrijnende anekdotes over het leven van een geheim agent en allerhande nuttige informatie over zowel de CIA als wapens en gadgets die in RED langskomen een intrigerende meerwaarde aan de film. Maar naast alle bizarre en schimmige details die Baer met ons deelt, blijft de kijker/luisteraar zitten met de knagende vraag wat hij niet vertelt. 'If you need a Russian ship tracked in the Crimea, I know who to call', maar concrete informatie laat hij uiteraard niet los. We geloven hem echter op zijn woord.
Robert Baer:
5 - Hellboy Director's Cut
Op de regisseursversie van Hellboy is niet alleen sprake van een audiocommentaar (verzorgd door Guillermo Del Toro zelf), maar ook van een videocommentaar: de vier acteurs, waaronder hoofdrolspeler Ron Perlman, dat hier over de film heen babbelt, is zowel te zien als te horen. Dit geeft ons een zeldzame inkijk in de technische totstandkoming van commentaren, maar neemt ook wat van de magie achter het proces weg en onthult wellicht meer dan wenselijk is. Het is eigenlijk nogal saai om twee uur lang naar te kijken. In de linkerhoek van het scherm wordt de film vertoond, terwijl de rest van het beeld gevuld wordt door de sprekers, die in een kleine ruimte op nogal ongemakkelijke stoelen zitten en met microfoons voor hun neus naar een flatscreen kijken, waarbij ze hoofdzakelijk verveeld voor zich uit lijken te staren. Af en toe wordt dit afgewisseld met een close-up van degene die aan het woord is. Naast het praten is de enige actie die ze uitvoeren af en toe een slok te nemen van de drankjes die op houten uitklaptafeltjes naast hen geserveerd staan. Hun fascinerende anekdotes en humoristische, snerende opmerkingen naar elkaar zijn echter wel onderhoudend, wat bewijst dat commentaar beter tot zijn recht komt zonder visuele begeleiding, behalve van de film zelf natuurlijk. Er is een reden dat audiocommentaar de norm is en videocommentaar bijna nooit voorkomt, en nu weten we gelijk waarom.
4 - Lemony Snicket's A Series of Unfortunate Events
Regisseur Brad Silberling krijgt gezelschap van schrijver Lemony Snicket zelf, die zich vervolgens twee uur lang met een brede woordenschat opwindt over de getrouwheid waarmee Silberling diens zwartgallige boeken naar het witte doek heeft vertaald. De auteur met zijn wat nasale stemgeluid raakt op dolkomische wijze verontwaardigd over de eindeloze ellende die de jonge hoofdrolspelers over zich heen krijgen. Ook hier is zelfreflectie het sleutelwoord. Toegegeven, na een tijdje wordt het wat routineus als Snicket in steeds langere superlatieven vraagt de narigheid te stoppen, maar het maakt het er niet minder leuk op. Hoogtepunt is het moment waarop hij een accordeon ter hand neemt en een hartverscheurend lied zingt over waarom bloedzuigers niet in films horen voor te komen. Dit uiterst grappige commentaar is een waardevolle toevoeging aan de bonus features voor de jongere doelgroep waar de film zich op richt, maar net als A Series of Unfortunate Events zelf niet minder leuk voor volwassenen, en een stuk verrassender en uitbundiger dan Silberlings solo-commentaar dat meer recht-door-zee is.
3 - Showgirls
Eigenlijk zijn alle commentaren van Paul Verhoeven de moeite waard. De regisseur toont zich een enthousiast spreker met veel kennis van zaken, wat ervoor zorgt dat het met de informatieve kant wel goed zit. Echter, de man bedient zich van een sterk Nederlands accent dat al zijn Engelstalige commentaren (bij onder andere Total Recall, StarShip Troopers en Basic Instinct onderdompelt in zowel hilariteit als een gevoel van plaatsvervangende schaamte voor zijn landgenoten. Bovendien vindt hij het nodig zich doorlopend te verdedigen tegen zijn critici (en dat waren er bij sommige films veel!), wat bij vlagen overdreven gepassioneerd commentaar oplevert. Dat van Showgirls - opvallend genoeg weer wel in het Nederlands - spant in dat opzicht uiteraard de kroon, want de film is van al zijn Amerikaanse producties het minst ontvangen, en niet geheel ten onrechte. Eigenlijk kan zonder twijfel gesteld worden dat Verhoevens commentaar leuker is dan de film zelf, want Paul komt met een bonte verzameling verhalen over het project aanzetten, waarbij de researchfase de smeuïgste passages oplevert, als hij zonder gêne verhaalt over zijn bezoek aan stripclubs en zijn daarmee gepaard gaande ervaringen met lapdances. Een zekere mate van naïveteit kan hem bij tijd en wijle niet ontzegd worden, wanneer fabuleuze uitspraken gedaan worden als 'ik geloof dat ze dat in Nederland als 'poesje' vertalen' als hij het over 'pussy' heeft. Dit commentaar is zowel een oprechte poging van Verhoevens kant zijn gedachtegang achter de vervaardiging van Showgirls bloot te leggen als een onbedoeld komisch meesterwerk.
2 - The Lord of the Rings Extended Trilogy
Kosten noch moeite werden gespaard om er zorg voor te dragen dat het meest epische filmavontuur uit de geschiedenis een even epische toegevoegde audio-belevenis kreeg. Vier audiocommentaren per film, twaalf in totaal, een slordige 2800 minuten aan audiocommentaar. In audiotermen ongetwijfeld het summum waar het 't verschaffen van achtergrondinformatie omtrent de totstandkoming van een serie films betreft. Met rond de veertig deelnemers komt zo'n beetje elk denkbaar departement aan bod, van de regisseur tot de voltallige cast, van de conceptuele fase tot post-productie. De commentaren met de castleden zijn het leukst, rijkelijk voorzien van allerhande hilarische anekdotes over het filmen (waarbij de Hobbits de show stelen), maar van de meer technisch verantwoorde commentaren leer je aanzienlijk meer over filmproductie. Ondanks het feit dat de films al voorzien zijn van een zeer uitgebreide verzameling extra features doen de commentaren er nog net even een overtreffend schepje bovenop, om er borg voor te staan dat zelfs de meest verstokte en obsessieve filmliefhebber hier de lange winteravonden wel mee door komt.
1 - Tropic Thunder
Troef van dit audiocommentaar, net als van de film zelf, is Robert Downey Jr, die zijn rol als de extreem gedreven Australische acteur Kirk Lazarus tijdens het commentaar voortzet, zoals de film zelf destijds beloofde toen hij de gevleugelde woorden 'I don't drop character 'till I done the DVD commentary!' sprak. Terwijl Ben Stiller en Jack Black gewoon zichzelf zijn (maar daarmee niet minder leuk om aan te horen), steelt Downey Jr. de show met zijn vet aangezette 'African-American' accent en taalgebruik. Tot het moment dat Lazarus zich in de film over zijn identiteitsperikelen heen zet en zijn eigen persoonlijkheid terugwint, waarop de acteur moeiteloos overgaat op een Australisch accent voor de rest van het commentaar. Het audiospoor is daardoor net zo zelfreflectief als de film zelf: een persiflage op de Hollywood-cultuur en bijbehorende grillen van sterren is niet compleet zonder een commentaar dat zichzelf evenzeer op de hak neemt als het door die sterren wordt ingesproken, en Downey Jr. maakt ook hier het verschil, wat resulteert in één van de meest hilarische commentaren aller tijden.
