Das Wochenende - recensie

Een voormalig RAF-terrorist wordt bij thuiskomst onthaald door de zure spoken uit zijn verleden.

De gevierde Duitse schrijver Bernhard Schlink schuwt niet zijn publiek te confronteren met haar nationale trauma's. Als rode draad leiden thema's als schuld en vergeving door zijn oeuvre, waarbij het niet zozeer de kwestie is wie moet boeten voor de begane wandaden, maar meer hoe dit anderen in de naaste omgeving beïnvloedt. Zijn bekendste roman,Der Vorleser, voerde een naoorlogse relatie tussen een conductrice en een jonge knul op, waarbij de door haar gepleegde oorlogsmisdaden grotere emotionele impact hebben op zijn leven dan op het hare. Het boek werd eerder succesvol in het Engels verfilmd alsThe Reader, waarvoor Kate Winslet een Oscar voor haar bijdrage mocht ontvangen. De Duitse regisseuse Nina Grosse waagt zich nu aan een ander boek van Schlink,Das Wochenende, dat soortgelijke thematiek behelst in haar weergave van een RAF-lid dat na vele jaren geconfronteerd wordt met de gevolgen van zijn acties. Helaas is het resultaat beduidend minder sterk danThe Reader.

Als Jens (Sebastian Koch) na achttien jaar cel onverwacht wordt vrijgelaten, gaat hij een weekend op het platteland met zijn familie tegemoet, in de hoop dat alle partijen in het reine kunnen komen met hun verleden rond zijn celstraf. Een gezellige familiehereniging ligt bij niemand in de lijn der verwachting. Terecht, want wat volgt is een bijeenkomst die voor alle betrokkenen een pijnlijke confrontatie met vroegere misstappen en misplaatste idealen vormt. Er zijn teveel oude verwijten en open wonden om het verleden te laten rusten. Jens, die zijn extreemlinkse RAF-idealen nog niet heeft laten varen, ziet zich tegenover de gezapige koppen van zijn familie en medestanders geplaatst, die hun vroegere overtuigingen als jeugdige onbezonnenheid afdoen. Wat doet het verleden er nu allemaal nog toe, is hun vraag. Jens is echter verbeten te achterhalen wie hem destijds verlinkt heeft zodat hij opgepakt werd. Door zijn eigen tunnelvisie gaat ook hij echter voorbij aan de dingen die het meest ter zake doen, zoals de zoon die hij nooit accepteerde. Want ook de jongere generatie heeft vragen over wat er zich destijds voordeed.

Rancune en verantwoording

HoewelDas Wochenendeeen RAF-terrorist introduceert, draait de film niet zozeer om dat gegeven. In veel opzichten zou de ex-bajesklant om het even welke misdaad begaan kunnen hebben, want het zijn de consequenties van zijn acties waar het Grosse om te doen is. De film verschilt van het boek in de zin dat de protagonist hier geen terminale kankerpatiënt is, maar lukraak zijn vrijheid terugkrijgt. Daarbij gaat de film grotendeels voorbij aan de voor de hand liggende vraag wat Jens met zijn verdere leven wil doen, die zich in dit scenario voordoet maar in de roman weinig relevant was. Dat Jens zo gericht is op het oprakelen van het verleden zonder zich te richten op zijn toekomst, maakt hem een nogal rancuneus personage dat niet de sympathie van de kijker voor zich wint, ondanks Kochs capabele acteerwerk. Daarin verschilt hij weinig van zijn naasten, zijn voormalige kameraden die hun idealen verloochend hebben en het kapitalistisch systeem waar zij ooit tegen ageerden omarmd hebben. Door Jens' vrijlating moeten ze hun comfortabele leven nu ook tegenover zichzelf verantwoorden. Jens is de 'schuldige', degene die moest boeten. De rest is verder gegaan met het leven en weigert eigen medeplichtigheid te erkennen. Het eenzijdige gekrakeel van 'welles-nietes' dat de twee dagen durende hereniging domineert, zorgt ervoor dat pertinente vraagstukken over schuld en vergiffenis die de film aan placht te kaarten weinig beklijven.

Jong en oud

Interessanter is het generatieconflict dat Grosse inDas Wochenendeopdist, in de vorm van Jens' tienernichtje. Het olijke, optimistische meisje zorgt voor een welkome afwisseling tussen alle boze volwassenen en is niet op zoek naar het halen van een gelijk over gedane zaken, maar alleen naar begrip. In haar geval bedient de film zich van hoognodige relativerende luchtigheid en komen prangende vragen over het verleden beter uit de verf. De jongere generatie wil opheldering over de fouten van de oudere, maar is niet op zoek naar een schuldige. Jens ziet zich dankzij haar eindelijk geconfronteerd met het opmaken van de rekening. Heeft de RAF enige zin gehad of waren haar “revolutionaire” acties volslagen zinloos? Dat hij zich genoodzaakt ziet het laatste te erkennen blijkt uit zijn hereniging met zijn zoon, Gregor (Robert Gwisdek), die hij nooit geaccepteerd heeft en nu verhaal komt halen. Gwisdek levert de meest overtuigende acteerprestatie als een getergde zoon die door zijn vader in de steek is gelaten, verscheurd door fascinatie voor de vader die hij nooit kende en woede over diens afwezigheid in zijn bestaan. En dan reduceert Grosse de film toch weer tot een aaneenschakeling van familieperikelen, waarbij en passant ook nog even oude liefdes op potsierlijke wijze opbloeien en het gehalte sensationele intrige groeit, maar ons immer koud laat.

Grijs en grauw

'Koud' is ook precies het woord dat de stijlmiddelen typeert die Grosse inzet om haar verhaal te ondersteunen.Das Wochenendespeelt zich hoofdzakelijk af in een oud landhuis, statig maar duidelijk in verval. De fraaie cinematografie is binnenshuis donker en claustrofobisch, en onderstreept het gevoel dat de kille personages gevangen zitten in hun eigen verleden. Effectief, maar de metafoor ligt er wat dik bovenop. Buiten is het niet veel beter, grijs door de constante regen, zodat tripjes naar de supermarkt geen ontsnapping bieden. Zelfs het groen in het bos voegt weinig toe aan het grauwe kleurenpalet. Alleen de kokette kleding van het nichtje maakt enig verschil, waardoor Grosse de aandacht lijkt te vestigen op haar onuitgesproken maar onmiskenbare mening dat de volwassenen hun tijd verdoen met het uit de sloot halen van stokoude koeien. De kijker geeft haar grif gelijk, want dat is precies hoe hij zich voelt tussen deze fletse familieleden met hun ergerlijke, onophoudelijke geruzie.

Een terrorist die zijn straf achter de rug heeft verdient een interessantere thuiskomst danDas Wochenendebiedt. Hoewel de film zich bedient van puik acteerwerk en een doeltreffende atmosfeer blijken de vele familieperikelen die Jens thuis aantreft opvallend saai uitgewerkt. De voorspelbare boodschap dat elke actie consequenties oplevert die nog decennia nagalmen, wordt door het eindeloos over en weer smijten van verwijten tussen bekrompen familieleden van weinig overtuigingskracht voorzien. Dit is niet hoe een ex-gevangene zijn eerste weekend in vrijheid zou willen besteden, noch de film die een in dat onderwerp geïnteresseerde kijker wil zien.