David Lynch: De man die Laura Palmer vermoordde

De films van de bijzondere filmmaker David Lynch hebben de structuur van een droom. MovieScene verdiept zich in de wereld van de regisseur.

De filmwerelden van Lynch (1946) worden bevolkt door archetypische, vaak cliché karakters die vanwege hun schetsmatige uitwerking vaak efficiënt in het geheel passen. Diezelfde kracht gebruikt Lynch ook om van doodnormale objecten iets engs te maken. Het vreemde is dat Lynch vaak wordt gezien als een koele emotieloze kikker die met een cynische blik naar de wereld kijkt, terwijl bij het goed bekijken van zijn films totaal het omgekeerde waar is.

Toegegeven, films alsEraserhead,Blue VelvetenWild At Hearthelpen niet echt mee; deze filmwerelden worden grotendeels bevolkt door schizofrene en/of agressieve figuren die je niet snel op de koffie uitnodigt. Wie echter wat verder probeert te kijken, zal het zeker opvallen dat Lynch in essentie een romanticus is, al is het misschien een duistere. ZelfsEraserheadbevat veel sentimentele elementen. De enige film van Lynch die verre van sentimentele waarde is en als koel ervaren kan worden, isLost Highway. Dit is deels misschien te verklaren door het erg hatelijk ontvangenTwin Peaks: Fire Walk With Me, waar Lynch ook persoonlijk door de critici op afgerekend werd.Lost Highwayheeft hem waarschijnlijk weer in meer hoopvolle sferen gebracht om als volgende filmThe Straight Storyte maken, de meest sentimentele film van Lynch sindsThe Elephant Man.

De absurdist

Lynch weet met zijn soms ogenschijnlijk clichématige karakter een ontzettend geslaagde absurdistische lading aan sommige momenten mee te geven. Dit is één van zijn stijlkenmerken en krachten, al vanaf het begin dat hij met film begon. Lynch creëert zijn absurdisme veelal door de scènes doodgewoon uit te laten spelen en dit dan naar het extreme te trekken. Soms zijn het twee elementen die los van elkaar niks bijzonder zouden opleveren, maar door dit samen in één scène te plaatsen, neemt het een totaal andere vorm aan, één van de kenmerken van het absurdisme. Lynch is ook een meester om het mondaine als iets onheilspellends neer te zetten. Meestal is zijn benadering heel subtiel en worden camerashots net ietsje langer aangehouden dan gebruikelijk, vaak met gebruik van effectieve sounddesign.

Hoewel hij metThe Elephant ManenBlue Velvetaardig commercieel en kritisch succes behaalde, isTwin Peakstot op heden de meest commerciële productie waar hij aan gewerkt heeft en behoort tot één van de meest succesvolle

series aller tijden. MetTwin Peaksliet hij een nieuw publiek kennis maken met zijn bizarre visies van achteruit dansende en pratende dwergen, vreemde FBI agenten en koffie met appeltaart. Het succes lag vooral in het aanvankelijk vrij simpele mysterie; ‘wie vermoordde nou toch de jonge en mooie Laura Palmer?’ De serie begon in de eerste scènes al dat deze jonge dame dood, gespeeld door Sheryl Lee, gevonden werd, opgerold in plastic. De Engelse woorden ‘wrapped in plastic’ zijn inmiddels een cultterm geworden en er is tevens een tijdje een fanzine over Twin Peaksgeweest dat dit als titel had. Voor de rest van de serie is Laura Palmer compleet afwezig, afgezien van hier en daar een flashback. Tevens komt later in de serie het nichtje van Laura Twin Peaks bezoeken, dit ook wordt gespeeld door Sheryl Lee.

Ondanks dat Laura Palmer in het eerste seizoen eigenlijk het centrale karakter vanTwin Peaksis, hebben we haar als kijker nooit meegemaakt. Het knappe van Lynch en co. is vooral dat ze een karakter weten op te bouwen door middel van dialogen van anderen uit het dorpje. Tegen het einde van het eerste seizoen hebben we als kijker een dusdanig beeld van Laura gecreëerd, dat het lijkt alsof we de hele tijd naar een personage hebben zitten kijken die in werkelijkheid nooit heeft bestaan. Tegen de helft van het tweede seizoen werd het raadsel rond de moord van Laura opgelost en zorgde dit voor een terugslag aan kijkers. Ook passeerden steeds meer verschillende regisseurs de revue (zoals Diane Keaton!) om een aflevering te regisseren, zodat het geheel steeds meer inconsistent werd. Lynch regisseerde zo nu en dan een aflevering, maar was niet geheel blij waarTwin Peaksnaartoe ging. Lynch kreeg uiteindelijk nog wel het laatste woord met de serie door de ontzettend vervreemdende laatste aflevering te kunnen maken. Zelden is er voor een primetime Amerikaanse tv serie zo’n abstracte en surrealistische aflevering gemaakt, dat zich meer als een arthouse film laat kennen.

De meeste mensen kennen Lynch als filmmaker. Veel mensen weten ook dat hij schildert en tekent. Wat veel mensen niet weten is dat Lynch tevens muzikant is en veel sounddesign van zijn films zelf mixt. Eén van zijn eerste muzikale samenwerkingsverbanden was met Julee Cruise, bekend van een aantal cameo’s in Lynch producties, voornamelijk als nachtclubzanger inTwin Peaks. Tijdens het maken vanBlue Velvetkwam hij in aanraking met muzikant Angelo Badalamenti - die met Julee Cruise had gewerkt - met wie hij een jarenlange samenwerking zou aangaan. Cruise zou uiteindelijk een klein rolletje in de film spelen, net zoals later inTwin Peaks, en bracht ‘Mysteries of Love’ ten gehore.

Lynch schreef zelf de songtekst en liet zich deels inspireren door de experimentele post-rock/goth band This Mortal Coil. De muziek zelf werd verzorgd door Badalamenti. De drie hadden zoveel plezier met elkaar dat ze nog een aantal nummers schreven en hierdoor Julee Cruise debuutalbum ‘Floating Into The Night’ een feit werd. Een aantal nummers van dat album werden ook in de serieTwin Peaksten gehore gebracht, onder andere het nummer ‘Falling’ wat als instrumentale vorm de wereldberoemde openingstune van de serie werd. Hierna volgde er nog een album ‘The Voice of Love’. Lynch heeft samen met John Neff tevens een band, Bluebob (een verwijzing naarTwin Peaks?) waarin hij een soort van experimentele bluesrock maakt.

Voor een filmmaker is Lynch tot ongekende hoogte betrokken bij het geluid van zijn fil Lynch is hierdoor één van de weinige filmmakers waarin het geluid soms het centrale punt vormt. InEraserheadliet het geluid zich kennen door vrij op de voorgrond dreunende industriële noise, inBlue Velvetnam het geluid al meer subtiele vormen aan, toch echter nog steeds een centraal punt behoudend. De uitstekende sounddesign van de eerdere films van Lynch is ook erg te danken aan Alan Splet, Oscar genomineerd sounddesigner waar Lynch tot en metBlue Velvetmee samenwerkte. Lynch was ook één van de eerste grotere Amerikaanse regisseurs die enorm met geluid en volumes experimenteerde. De geluidsmix vanWild At Heartuit 1990 liep op tot ongekende hoogte. Ook de filmsLost Highway,Mulholland Dr.enInland Empirehebben een ongekend uitgebreid landschap aan geluiden die zo effectief zijn dat ze bijna een psychologisch bijeffect hebben. Een film van Lynch staat nooit los van geluid.

Ondanks dat Lynch pas in het nieuwe millennium openlijk de transcendentale meditatie de wereld instuurt, is hij hier al sinds de jaren ’70 mee bezig. Hij begon hiermee tijdens de productie vanEraserhead, een film die erg moeilijk was om te produceren en ook zo’n vier jaar duurde. In deze tijd had hij veel last van depressies, die ook zeker zichtbaar vertaalt zijn. Door zijn overgave aan deze meditatie heeft hij veel van deze zware depressies kunnen overwinnen en Lynch mediteert tot op heden nog dagelijks.

Lynch heeft ook een persoonlijke website, DavidLynch.com . Deze website, die al bestaat sinds eind jaren negentig, beheert hij zelf. Hij krijgt ook hulp om het één en ander draaiend te houden en zelfs Eli Roth heeft materiaal gemaakt in de begindagen van de site. Omdat Lynch de site vrij wil houden van adverteerders en reclame, moeten leden jaarlijks een bedrag betalen. Op dit site zijn diverse korte filmpjes en experimenten te zien. Series alsRabbitsenDumblandheeft hij specifiek voor de site gemaakt.Rabbitsis een vreemde sitcom met mensen in een konijnenpak (stemmen van o.a.Mulholland Dr.’s Naomi Watts en Laura Harring) enDumblandis een erg absurdistische serie compleet in Flash getekend en geanimeerd. Tevens verslaat hij elke ochtend het weer vanuit zijn eigen werkplaats en is er een forum waar de beste man zelf ook actief op is. Om het materiaal van de website toch ook buiten de leden kunnen laten treden is er een dvd uit (binnenkort ook in Nederland verkrijgbaar)Dynamic:01 - The Best Of DavidLynch.com. De dvd staat vol met korte filmpjes waar de leden al jaren plezier van hadden. Tevens staat er een segment op waarin Lynch vragen van leden beantwoordt. De site vormt ook een behoorlijke basis voor zijn laatste bioscoopfilmInland Empire.

David Lynch is meer dan een filmmaker, hij is een beeldend kunstenaar. Niet alleen door het feit dat Lynch’ films als kunstobject benaderd kunnen worden, maar vooral ook doordat hij interdisciplinair bezig is. Hoewel Lynch’ surrealistische filmstijl zich misschien meer laat kennen met dat van een Europese filmmaker, is hij diep van binnen toch een echte Amerikaanse filmmaker, die vaak zijn eigen twist geeft aan ‘de Amerikaanse droom’. Dit gaat zelfs door tot het diepe sentiment waar zoveel Amerikanen van houden. Toch heeft dit bij Lynch een totaal andere inhoud. Bij het bekijken van Lynch’ complete filmografie kun je zien dat hij een enorme liefhebber is vanThe Wizard of Oz, een film waar Lynch velen malen aan refereert, vooral inBlue VelvetenWild At Heart.

Bekijk hier ons artikel: " David Lynch: alle films op een rij "