In retrospect: Faces

Het is deze maand 45 jaar geleden datFaces in première ging. Tijd om te kijken of deze film nog steeds stand houdt.

Faces is één van de voornaamste films in het oeuvre van acteur en regisseur John Cassavetes. Waar velen hem zullen kennen als de draaierige echtgenoot uitRosemary’s Baby, heeft hij achter de camera zijn grootste invloed op Hollywood gehad. Zijn werken richtten zich echter sterk tegen de dogmatische stijl die men in Amerika hanteerde. Gelikte en begrijpelijke montage en kadrering ruilde hij in voor een impressionistische handheld-stijl, waarin vrijwel geen bekende sterren te vinden waren. Deze vernieuwingen zouden later niet alleen de kickstart blijken voor een nieuwe golf onafhankelijke films in Amerika, ook de New Hollywood regisseurs van de jaren ’70 als Peter Bogdanovich en Bob Rafelson hielden hem goed in de gaten.

Faces zette de trend door die hij metShadows had ingezet: rauwe zwart-wit cinematografie die leentjebuur speelde bij de cinéma vérité stroming uit de wereld van de documentaire. Net als de camera in de film nam Cassavetes een up-close-and-personal positie in ten opzichte van de productie. Naast de regie nam Cassavetes bijvoorbeeld ook de financiering voor zijn rekening. Nog persoonlijker was het feit dat het overgrote deel van de film opgenomen werd in zijn eigen huis. Als kers op de taart vervulde zijn eigen vrouw, Gena Rowlands (A Woman Under The Influence, The Notebook), ook nog eens één van de hoofdrollen. Het filmen werd verspreid over een periode van drie jaar waarin vooral in de weekenden werd gewerkt, een keuze die mede vanwege het kleine budget werd gemaakt. Een grappig feitje is dat Steven Spielberg twee weken als productie assistent aanFaces meewerkte, vele jaren voor hij zijn grote succes zou krijgen metJaws. Deze kans bood Cassavetes hem nadat Spielberg hem vertelde dat hij aspiraties voor het regisseursvak had. Het is moeilijk om twee cineasten te verzinnen die verder van elkaar verwijderd zijn dan deze twee, maar aan dit project werkten ze kort samen.

Scheiding

Het plot vanFaces draait om Richard Forst, een man die schijnbaar uit het niets besluit een punt achter zijn huwelijk te zetten. Althans, zo lijkt het voor zijn vrouw Maria. Wat ze niet weet, is dat hij in het gezelschap van een prostituee (de door Gena Rowlands gespeelde Jeannie) die avond met een collega mee naar huis is gegaan. Samen lachten en dansten ze onder het genot van een drankje, waarna Richard naar huis vertrok. Onder het eten kwamen opgekropte frustraties echter naar boven. Het harde, ongemeende gelach om elkaars opmerkingen ging langzaam over in gemeende sneren, waarna Richard zijn onverwachte voorstel tot scheiding doet. Na deze gebeurtenis besluiten beiden voor die avond hun eigen weg te gaan. Richard vertrekt weer naar het appartement van zijn collega, waar zich inmiddels twee prostituees bevinden. Gedurende de nacht papt Richard aan met Jeannie, in een wanhopige poging zijn gevoel opgesloten te zitten te verlossen. Maria besluit om met vriendinnen het nachtleven in te duiken, waar ook zij toenadering zoekt tot een buitenechtelijk contact.

Dichtbij doch afstandelijk

Een bitter verhaal, gehuld in een wel heel vreemd jasje. De losse stijl van Cassavetes is in vol volume aanwezig, met een camera die zich vaak dicht op de gezichten (zie daar: de titel) bevindt. Lachende gezichten, huilende gezichten en woeste gezichten. Nergens lijkt Cassavetes geïnteresseerd in coherente karakterontwikkeling, in tegenstelling tot wat het documentaire uiterlijk van de film doet vermoeden. Nee, het zijn overdreven emoties en uitlatingen die de boventoon voeren. Twee bulderend lachende vrienden zijn enkele minuten later in een worsteling verstrengeld. Er is weinig menselijks meer te herkennen in de hoofdpersonages; ze hebben zich eindelijk los kunnen maken van de façades die ze zich voorgehouden hebben. De kortstondige bevrijding door middel van exces blijkt echter alleen maar uit te lopen op een bittere teleurstelling.

Faces is niet bepaald gemakkelijk om vandaag de dag te kijken. De Amerikaanse context van de film is inmiddels ver van ons verwijderd, en de 16-mm shots kennen niet de pracht waar late zwartwitfilms vaak mee pronken. De personages zijn daarnaast nergens sympathiek; elke uitwisseling lijkt onoprecht. Toch blijftFaces door zijn bijna willekeurige onvoorspelbaarheid een boeiend relikwie. Als stukje filmgeschiedenis is het werk daarnaast nog steeds verplichte kost.