Midnight's Children - recensie

Een sprankelende boekverfilming of pure mooifilmerij?

Uit de wervelende pen van Salman Rushdie druppelden zo’n dertig jaar geleden de magistrale woorden: “India, the new myth -a collective fiction in which anything was possible, a fable rivalled only by the two other mighty fantasies: money and God”. Ze zouden de ruggengraat vormen voor bildungsromanMidnight’s Children,een sprankelende parabel over de geboorte van Indië als natie, gedrenkt in symboliek en magisch realisme. Nu Rushdie inmiddels een kastje vol prestigieuze prijzen heeft staan, overschaduwd door de fatwa van wijlen Ayatollah Khomeini en geflankeerd door het ridderschap van Queen Elizabeth II, toverde hij zijn stampvolle boek om tot uitgebeend filmscript. Gek genoeg verliest de adaptie daarmee niet enkel de excentrieke charme van het origineel maar bovenal de fabelachtige beeldenstorm die achter de oorspronkelijke woorden schuilging.

Dat de film een stuk braver, zelfs literairder aanvoelt dan de roman valt deels te verklaren door de uitgestrekte scoop van het verhaal, die 40 jaar geschiedenis ophangt aan minstens evenzoveel personages en van vijfhonderd bladzijden tot 150 minuten herleid werd. Dat verplicht tot overdadig snoeiwerk in het treurwilgenbos van Rushdie’s kleurrijke karakters waardoor hun poëtisch beenmerg jammerlijk wordt uitgehold. Wat overblijft is het rechtlijnige relaas van Saleem en Shiva, twee jongetjes, geboren op het exacte moment van de Indische onafhankelijkheid en gezegend met magische krachten, die door de vroedvrouw verwisseld worden en in het verkeerde gezin belanden. Terwijl een vervelende vertelstem (Rushdie zelf) hen laat kennismaken met oorlog, migratiestromen en nog een heleboel andere paranormale kinderen, groeien de jongens op tussen de uitersten van rijk en arm. Maar zelfs voor een generatie die met magische krachten werd gezegend, blijkt het leven in een versplinterd Indië meedogenloos hard.

Een tweede verklaring voor deze verarming van het bronmateriaal heet Deepa Metha, die met haar trilogieWater, Wind & Firehoge ogen gooide in enkele muffe arthousekelders, maar zich met de regie vanMidnight’s Childrenduidelijk geen houding weet. Ingebed in de fonkelende larger-than-life sfeer van Bollywood maar met een braaf likje Tinseltownverf eroverheen, ontbreekt het haar regie aan een doorleefde filmtaal en aan de geloofwaardigheid van menselijk gedrag. Zo wordt Saleem op jonge leeftijd als bastaard van zijn moeder ontrukt, net wanneer hij ontdekt dat zijn uitzonderlijk grote neus over telepathische krachten beschikt. In het boek is dit moment een wonderlijk samengaan is van humor en tragiek, maar Metha handelt sleutelmomenten als deze af als koopwaar op een boodschappenlijstje: routineus en steriel. Nergens weten de karakters, die als metaforen voor de Indische samenleving zijn bedoeld, een gevoelige snaar te raken en worden ze op het grote pingpongveld van Rushdie’s gladde adaptie doelloos heen en weer geslagen. Af en toe laat de oppervlakkige postkaartfotografie je even wegdromen van een exotisch prachtland, tot de volgende ongemotiveerde twist of theatraal conflict de laatste gram bezieling uit de film gooit.

Haast onvermijdelijk roept Midnight’s Children echo’s op aan geschiedenissage vanForest Gump. Maar in tegenstelling tot de verfilming van Winston Grooms cultroman slaagt Deepa Metha er niet in om de decennia aan geschiedenis er met dezelfde humor en zielsontroering, laat staan helderheid in te lepelen. De geplande BBC-serie, die echter door een kwaadwillige moslimgemeenschap een halt werd toegeroepen, had uit Rushdie’s pen wellicht meer poëtisch vocht weten te persen. Laat deze voorgekauwde mooifilmerij daarom liever links liggen en grijp naar het prachtige origineel.