Na zijn indrukwekkende vijftiendelige reis door de filmgeschiedenis inThe Story of Film geeft Mark Cousins nu een aardige toegift metA Story of Children & Film.Daarin legt hij dwarsverbanden bloot tussen tientallen films waarin kinderen de hoofdrol spelen.
A Story of Children & Film ging in premiere op het laatste filmfestival van Cannes, waar dit filmessay veel bijval kreeg. Cousins leert ons daarin te kijken naar films waarin het allemaal draait om de belevingswereld van kinderen. Als uitgangspunt heeft hij gekozen voor shots van schilderijen van Vincent van Gogh, het mysterieuze landschap van een Schots misteiland en vooral voor een twaalf minuten durende videofilm van zijn neefje en nichtje die met een knikkerbaan aan het spelen zijn. Hij leert ons aan de hand van Van Gogh kijken naar een visuele wereld. Vanuit het spelgedrag van zijn neefje en nichtje neemt hij ons mee naar tal van filmfragmenten uit in totaal 53 films uit 25 verschillende landen. Volgens Cousins is er geen kunstvorm die zoveel plaats heeft ingeruimd voor kinderen als de film. Het gedrag van zijn neef en nichtje voor de camera brengt hem op thema's als behoedzaamheid, verlegenheid, sociale klasse, schaamte, woede, fantasie, destructie, brutaliteit, theatraliteit en eenzaamheid. Wat in het videofilmpje niet aan de orde komt, benoemt hij aan de hand van opnames van het Schotse misteiland, zoals het thema avontuur. Cousins struinde door de wereldcinema en monteerde zijn oogst tot een bijzonder innemende verkenning. Zo ontstond een caleidoscopische verzameling filmfragmenten met kinderen in de hoofdrol, door Cousins zelf - net als inThe Story of Film - aan elkaar gepraat met zijn karakteristieke en nadrukkelijke stem.
Ouderrol
Al die fragmenten tonen hoe inventief kinderen zijn, hoe ze verhalen kunnen verzinnen of een onzichtbare wereld kunnen zien. Cousins wijst ons daarbij op de functie van cinematografische middelen als kleur, geluid, licht, cameravoering en montage. Iraanse films over kinderen zijn het minst sentimenteel, in Amerikaanse films zijn kinderen meer heldhaftig en in Japanse films meer verlegen. De gekozen films varieren sterk. Er zijn klassiekers bij alsThe Kid enE.T.maar ook nogal wat onbekende films, zoals de Deense korte filmPalle Alone in The World uit 1949, waarin het jongetje Palle naar de maan vliegt. Van de Japanse regisseur Hirokazu Koreeda zien we fragmenten uitNobody Knows (2004) waarin vier kinderen zonder hun moeder moeten zien te overleven, enI wish (2011) waarin twee broertjes een wensexpeditie ondernemen om hun gescheiden ouders weer bij elkaar te brengen. Cousins wijst ons op het klasseverschil inDe Stoomwals en de viool ( 1961), het debuut van Andrei Tarkovski, waarin een muzikaal jongetje en een arbeider vriendschap sluiten. We zien de grimmige klassiekerLes Olvidados(1950) van Bunuel over de sloppenjeugd in Mexico-stad en we kijken naar kinderen die naar de wereld van volwassenen kijken inFanny and Alexander (1982) van Bergman. Er is ook een Nederlandse film,Kauwboy (2012) van Boudewijn Koole, waarin de hoofdpersoon de rol van ouder op zich neemt ten opzichte van een uit het nest gevallen kauwtje, onbewust omdat hij zijn moeder mist. We krijgen dan natuurlijk ook een scène te zien uitKes van Ken Loach,de film waarmeeKauwboyvaak in een adem is genoemd.
Geforceerd
De vrije associaties van Cousins brengen je als kijker ook scènes uit niet vertoonde films in herinnering, zoals Le Gamin au Velo van de gebroeders Dardenne ofWadjda van Haifa Al Mansour, die zich liet inspireren door de Iraanse regisseur Jafar Panahi, van wie we fragmenten te zien krijgen uitThe White Balloon (1995). De eerste helft van de film werken de associaties van Cousins prima, al doet de manier waarop hij de schilderkunst van Van Gogh in zijn beschouwing probeert te betrekken wat geforceerd aan. In het laatste gedeelte wordt de methode Cousins iets te veel alleen maar inventarisatie, waarin je een groter verband mist. En een afrondend zinnetje als "films zijn als kinderen en kinderen zijn als films" klinkt wel erg bedacht.
Conclusie
Cousins laat inA Story of Children & Film op creatieve en innemende wijze zien hoe de wereld van kinderen er in de loop van de filmgeschiedenis uit ziet, al krijgt zijn uiteenzetting tegen het eind net iets te veel het karakter van alleen maar een inventarisatie .
