Ana Ana - recensie

"Ik ben mezelf, maar wie ben ik dan?"

Tijdens de Arabische lente waren filmmakers Corinne van Eggeraat en Petr Lom beiden werkzaam in Egypte. Lom werkte aan zijn film Back to the Square, die tijdens het IFFR van 2012 in premiere ging, terwijl Van Eggeraat workshops in autobiografisch filmen organiseerde voor jonge kunstenaars. In 2011 besloten Lom en van Eggeraat om vanuit deze workshops gezamenlijk de filmAna Ana(letterlijk vertaald: "Ik ben mezelf") te ontwikkelen.

InAna Anaworden vier jonge creatieve Egyptische vrouwen gevolgd. Ze vertellen over zichzelf, hun verlangens en hun idealen. Ze proberen antwoord te geven op de vraag "Wie ben ik?" Net als vele andere twintigers vinden de vier vrouwen dit een moeilijke vraag om te beantwoorden. Ze zijn nog altijd op zoek naar hun identiteit. Maar deze zoektocht is voor hen niet makkelijk. Ondanks de Arabische Lente ondervinden de Egyptische vrouwen nog altijd veel beperkingen. Sterker nog, volgens deze film is de positie van de vrouwen er sinds de revolutie alleen maar slechter op geworden. Dit heeft ook Lom en van Eggeraat gefrustreerd. Zodoende is Ana Ananiet zomaar een documentaire. De vier vrouwen inAna Anazijn niet alleen de hoofdrolspelers, maar ook de mede-makers van de film. Allemaal krijgen ze de kans om op filmische wijze uiting te geven aan hun eigen innerlijke wereld.

Vier vrouwen

Nadine Salib is met 30 jaar de oudste van de vier vrouwen. Ze werkt onder meer als regie-assistente mee aan verschillende Egyptische speelfil Daarnaast maakt ze zelf deels autobiografische documentaires waarin ze thema's als seksuele intimidatie, (on)aantrekkelijkheid en geloof aansnijdt. Sondos Shabayek (28 jaar) was een journaliste die tijdens de revolutie haar geloof in de media heeft verloren. Ze zag hoe alle Egyptische media op een zeer sensationele manier het publiek manipuleerden en besloot daarop theater te gaan maken, in de hoop daarmee iets bij te dragen aan de sociale veranderingen in Egypte. Erg hoopvol is ze echter niet gestemd. Ze verwacht dat er gedurende haar leven weinig fundamenteels zal veranderen in haar land. Wafaa Samir (22) is een verlegen architecte die met behulp van creativitieit zichzelf probeert te vinden. Ze wordt daarbij niet erg geholpen door haar conservatieve familie. Sarah Ibrahim (23) studeerde af als videokunstenaar met een afstudeerproject waarin ze haar blote, soms beschilderde huid filmt. Niet als een politiek statement, maar als een poging om haar identiteit te vinden.

Indringende portretten

Lom en van Eggeraat boden aan hun vier hoofpersonen enkele kaders waarbinnen ze moesten werken. Voor de rest kregen de dames de volledige vrijheid om zich te focussen op hun eigen verhaal, zonder zich druk te maken om de film als geheel. Tijdens de post-productie zouden Lom en van Eggeraat er een groot geheel van maken. Dat laatste is ze helaas niet echt goed gelukt. Hoewel alle verhalen door elkaar heen zijn gemonteerd, blijven het vier individuele levens die niet echt goed samengevoegd zijn. Gelukkig hebben alle vrouwen het project zeer serieus genomen. Ze zijn bereid geweest om ons het diepste van hun ziel te tonen, waardoor alle vier de verhalen zeer indringend en ontroerend zijn. Allemaal weten ze duidelijk te maken dat ze zeer intelligente, warmhartige vrouwen zijn van wie de talenten volkomen verkwist worden door hun eigen onderdrukkende maatschappij. Hun verhalen zijn feitelijk zo indrukwekkend dat de film vooral op zijn best is wanneer het simpelweg de conventies van een normale 'talking heads' documentaire volgt en we dus simpelweg de vrouwen horen praten en zien nadenken over hun leven. Dit komt ook doordat de artistieke tintjes die aan de film worden gegeven niet altijd even goed werken. Zo wordt er af en toe op een nogal suffe manier gebruik gemaakt van symbolisme. Waneer een van de vrouwen zegt dat haar mogelijkheden oneindig zijn, volgt er daarop gelijk een shot van een trap die van zo een hoek gefilmd is, zodat het lijkt alsof ze rechtstreeks naar de hemel gaat. En wanneer Nadine vertelt dat ze haar plaats in het moderne Egypte niet kan vinden beeldt ze dit uit in een lichtelijk belachelijke scene waarin ze in een café steeds van de ene naar de andere zitplaats verhuist.

Ana Analaat zien dat de positie van de Egyptische vrouw er niet beter op is geworden na de Arabische lente. Hierdoor gaat veel talent verloren. Dat is niet alleen frustrerend voor de onderdrukte vrouwen, maar het land wordt er ook niet verder mee geholpen. Van de vier portretten wordt alleen nooit echt één coherent geheel gemaakt, maar de individuele verhalen zijn zo indrukwekkend, dat dit niet veel uitmaakt.