Borgman - recensie

"En zij daalden neer op aarde om hun gelederen te versterken".

Met deze zin begintBorgman, de achtste speelfilm van Alex van Warmerdam. Na films alsAbel(1986),De Noorderlingen(1992),Kleine Teun(1998) enOber(2006) slaat Van Warmerdam een ander pad in, met horror-elementen, moorden en een duistere verhaallijn. Is hierdoor de kenmerkende Van Warmerdam handtekening nog wel zichtbaar?

De beginzin blijft in het begin wat vreemd - de hoofdpersonen komen tenslotte uit diepe holen uit de grond - maar krijgt gedurende het verhaal een mooie lading mee en vat aan het eind de film goed samen. Dat niet alleen dit motto - die er na testscreenings pas in is gezet - maar ook het verhaal en de manier waarop er gedraaid is een afwijkende maar tegelijk herkenbare Van Warmerdam heeft opgeleverd, viel ook het Cannes Film Festival op.Borgmanwerd eerder dit jaar geselecteerd voor het hoofdprogramma en maakte kans op de Gouden Palm voor beste film. Dit gebeurde voor het laatste met een Nederlandse film in 1975.Borgmanviel buiten de prijzen, maar de aandacht was groot en de film is inmiddels voor een groot aantal landen aangekocht, waaronder de Verenigde Staten.

Zwerver

Het verhaal laat zich ogenschijnlijk eenvoudig navertellen. Op een dag klopt een man met een zwerverachtig uiterlijk (Jan Bijvoet) aan bij een dure villa. Door slim het echtpaar (gespeeld door Hadewych Minis en Jeroen Perceval) dat er woont tegen elkaar uit te spelen, weet hij zich naar binnen te werken, om er niet meer weg te gaan. Het is slechts een kwestie van tijd voordat hun leven en dat van hun kinderen aan alle kanten door elkaar wordt geschud. Camile Borgman, zoals de wat slonzige figuur heet, krijgt al snel versterking van een aantal andere mannen en een vrouw (Annet Malherbe). Dat het uiteindelijk ontspoort, is niets nieuws voor wie het werk van Van Warmerdam een beetje kent. Wel de manier waarop dit gebeurt.

Alex van Warmerdam, die naast regisseerde ook het scenario voorBorgmanschreef, heeft zichzelf met deze film een aantal nieuwe stijlmiddelen toegeëigend, waardoor het geheel fris aanvoelt. Zo wordt er vaak los vanaf de camera gedraaid in plaats van alles met een strak gekaderde vaste camera op te nemen. Ook de veel donkerder inslag met wat thriller- en horrorachtige elementen, zien we hier voor het eerst in zijn werk terug. Tegelijk blijft het een onmiskenbare Van Warmerdam. Niet in de laatste plaats door de ironische dialogen ("Er wordt in dit huis niets kapot gemaakt!" midden in een ruzie) en de prachtige beginscène met een hoofdrol voor de plaatselijke pastoor. Ook het claustrofobische effect dat alles zich in of hetzelfde huis afspeelt en de nauwkeuriger art-direction hebben we eerder gezien, maar pakt hier erg goed uit.

Ster van de film is ongetwijfeld Hadewych Minus die als de 'vrouw des villas' een bijzondere transformatie doormaakt en steeds meer in de ban van Borgman raakt. Haar sterke acteren, samen met dat van Jan Bijvoet en Jeroen Perceval, maakt het zeer geloofwaardig mee te gaan in de surreële gedachtenwereld van Alex van Warmerdam. Tot halverwege de film weet de film uitstekend de spanning op te bouwen. Maar als daarna het tempo uit de film verdwijnt en het verhaal wat uit elkaar valt, verliestBorgmanduidelijk aan kracht. Al maakt het laatste beeld, waarmee de circel mooi rond wordt gemaakt, wel wat goed.

Conclusie

MetBorgmanzet Alex van Warmerdam één van zijn sterkste films van de afgelopen jaren neer. Hij treedt overtuigend buiten een aantal voor zijn doen gebaande paden, door een lossere cameravoering en een verhaal met zelfs wat horrorelementen. Samen met een cast die met vooral Hadewych Minis overtuigend de Van Warmerdam personages neerzet, weet de film de eerste helft de kijker op vervreemdende manier mee te slepen. Dat het daarna wat bergafwaarts gaat, is door wat ervoor zit een stuk makkelijker te accepteren. Het blijft een mooi en intrigerend eindresultaat van een creatieve geest.