Citizenfour - recensie

Hoe je van een politiek schandaal een bloedstollende thriller kan maken.

Eén van de gevolgen van 9/11 was het door overheden op ongekende schaal afluisteren van zijn bevolking, met Amerika en Engeland als onbetwiste koplopers. De National Security Agency (NSA) kon zijn aftapwerk lang in de relatieve luwte doen. Totdat Edward Snowden in 2013 een grote hoeveelheid materiaal naar buiten bracht, waarin dit werd aangetoond. Het verhaal is bekend: na publicaties in The GuardianenThe New York Timesmoest Snowden onderduiken en belandde in Moskou waar hij ironisch genoeg onderdak kreeg van een regime dat niet erg begaan is met persvrijheid of vrijheid van meningsuiting.

Het bijzondere aan de Oscarwinnende documentaire Citizenfour is dat dit verhaal echt van binnenuit en uit eerste hand wordt verteld. Laura Poitras was al een tijd bezig met het vermeende misbruik van persoonlijke gegevens door veiligheidsdiensten, toen ze anoniem werd benaderd door iemand die zich Citizenfour noemde. Citizen omdat in zijn ogen het burgerschap zeer belangrijk is, en nummer vier omdat hij hiermee volgens zichzelf in een traditie van klokkenluiders staat. Deze persoon bleek Snowden te zijn die over stapels bewijsmateriaal beschikte over massale afluisterpraktijken. Poitras weet met hem in contact te komen en filmt hem in een hotelkamer in Hong Kong, waar hij ook Glenn Greenwald vanThe Guardianuitgebreid spreekt.

Naast het feit dat het een unieke kijk dicht bij de bron is, is Citizenfour ook nog eens opgezet als een spannende thriller. Niet alleen door wat er verteld wordt en door de persoonlijke gesprekken die worden gevoerd, maar ook doordat we in beeld de beveiligde chatschermen zien waarmee Laura met Snowden voor- en achteraf communiceerde. De effectieve montage laat zien dat je van een bekend gegeven alsnog een bloedstollend verhaal kan maken.

Conclusie

Citizenfourlaat zien dat de fictiefilm zeker niet het monopolie heeft op een thrillerachtige constructie. Naast de grote hoeveelheid aan fascinerende informatie is het vooral een ongelooflijk spannende film geworden. Zowel qua vorm als montage heeft Laura Poitras een documentaire gemaakt die niet alleen zeer leerzaam is, maar ook nog eens geweldig om naar te kijken.