El Olivo - recensie

In een zomer vol lege remakes, redelijke sequels en een paar fijne blockbusters, blinkt dit Spaanse pareltje uit door de effectieve combinatie van komedie, roadmovie elementen en drama. El Olivio is daarom maandenlang een wereldwijd festivalsucces.

Symbolische olijfboom

El Olivo (The Olive Tree) vertelt over een familie die, door het verlies van hun geliefde olijfboom niet alleen hun eer verliest, maar ook het respect van het voormalig familiehoofd. Boos, gekrenkt en vastberaden begint de strijdlustige en jongste telg van de familie aan een zoektocht naar de olijfboom om al deze familiestrubbelingen te beeïndigen. Dit simpele verhaal belicht een groter probleem: de jonge en teneergeslagen Spaanse generatie die momenteel de nadelen ondervindt van de problematische situatie waarin hun land zich al jaren bevindt.

Oud en afgedankt

We horen het vaak: wij moeten leren van ons verleden en van de oudere generatie en dezen ook respecteren. Deze ‘ouderen’ worden doorgaans alleen gezien als personen, maar als wij dit betrekken op het milieu en de natuur, dan symboliseert de term ‘ouderen’ nog veel meer: de bomen, het landgoed en de dieren die al decennia lang generaties hebben voorzien van levensmiddelen. Middelen, die niet alleen primair zijn in het levensonderhoud van zovelen, maar ook een belangrijke inkomstenbron vormen. En als deze middelen in onze huidige geautomatiseerde samenleving steeds minder gewaardeerd worden? Als de moderne samenleving respectloos blijft omgaan met het milieu, de natuur en onze ouderen? Wat staan ons dan, de huidige en toekomstige generaties te wachten? Dit zijn allemaal vragen die je jezelf als kijker stelt, wanneer je El Olivio ziet.

Regisseur Icíar Bollaín, gevierd arthouse regisseur en verantwoordelijk voor Spaanse Oscar inzendingen, probeert deze vraagstukken te beantwoorden door tegenstellingen te gebruiken. Als voorbeeld: in de openingsshot zie je kakelende jonge kuikens, terwijl de jonge Alma (Anna Castillo) ook oudere dode kippen in een kar afvoert. De toon is daarmee gezet: het oude wordt afgevoerd, zodra de functionaliteit er niet meer is. En dat is eigenlijk iets waarmee de hoofdfiguur al sinds haar jeugd leeft.

Flashbacks laten zien hoe Alma, tijdens haar kinderjaren, met haar geliefde opa (Miguel Angel Aladrén) regelmatig een olijfboom op hun landgoed bezocht. Een boom die zij samen tot leven hebben gebracht, uniek in zijn soort en een die de familie vooral financieel gewin bracht. De boom, trots pronkend, tussen de andere bomen terwijl opa en zijn kleinkind hun zonnige dagen ernaast doorbrengen. Maar zodra de functionaliteit van de olijfboom afneemt en het kapitalisme lonkt, wacht de olijfboom hetzelfde noodlot als zoveel Spanjaarden tijdens de economische regressie. Op haast poetische wijze herinnert Bollaín de kijker aan de ontwikkeling, waardoor veel Spanjaarden emigreren in de hoop op een beter leven. Vanwege de troosteloze situatie, ontstaan door de verplaatsing van de olijfboom, ontstaan er strubbelingen in Alma’s familie; uit protest weigert opa te praten of te eten en daarnaast neemt Alma’s familie voortdurend de verkeerde beslissingen. Alma’s missie is daarom gericht om de rust te herstellen. Zij besluit om met haar oom en ontluikende jeugdliefde Rafa (Pep Ambrós) de olijfboom uit Duitsland terug te halen naar thuisfront Castellón.

Conclusie

Naast het symbolisch verhaal maakt ook het sterke acteerwerk van de nieuwelinge Castillo tussen de gevestigde Spaanse acteurs veel indruk. Naast cinematische verwenmomenten, kenmerkend voor Bollaíns werk, triomfeert El Olivo ook op hele kleine momenten; stilistische momenten die eens te meer aantonen dat emotie en thematiek nog meer indruk maken, wanneer ze niet onderstreept worden door pretentieus dialoog of een melodramatische soundtrack.

Tip van de week
Op woensdagavond 27 juli a.s. kun je de voorpremière van El Olivo meemaken tijdens de Summer Premieres van Sin Fin Cinema in de Amsterdamse Filmhallen . Na afloop van de film is er gelegenheid om over de film na te praten tijdens de borrel, waarbij gratis Spaanse wijnen worden geschonken. Een aanrader!