Er ist wieder dais gebaseerd op de gelijknamige en succesvolle roman uit 2012. Na zestig jaar staat Hitler op uit de dood, niet ver van waar zijn bunker stond. Argeloos stapt hij het Berlijn van nu in. Dat levert een komische satire op, die nu in de film bijtender wordt, want maatschappelijke tegenstellingen zijn inmiddels verscherpt en de makers mengen het fictieve verhaal met uitstapjes van Hitler in de realiteit van nu.
Spiegel
Timur Vermes schreef zijn bestseller in de ik-vorm. Vanuit Hitlers perspectief zien we de wereld van nu, met tal van komische botsingen. Daarbij richt Vermes niet zozeer zijn aandacht op de politiek maar vooral op de media. Al snel wordt Hitler als 'comedian' ontdekt door de commerciele televisie en treedt hij op in spraakmakende shows. Zijn optredens verschijnen op YouTube en Hitler wordt een echte mediaster. Zijn (denk)wereld botst voortdurend met de huidige. In feite drijft de roman op dramatische ironie: de lezer weet meer dan de gedesorienteerde Hitler en meer ook dan de eenentwintigste eeuwers om hem heen. Niemand gaat er vanuit dat hij de echte Hitler is; iedereen bewondert hem, omdat hij zijn rol zo perfect en tot in alle details serieus weet te spelen. Op die manier houdt Vermes het Duitsland van nu een enorme lachspiegel voor. Als Hitler bijvoorbeeld in een kiosk een immense hoeveelheid Turkse kranten ziet, denkt hij opgetogen: hebben die Turken uiteindelijk toch onze kant gekozen.
Fictie en realiteit
De film gaat eigenlijk nog een stapje verder. We leren de denkwereld van Hitler nog wel kennen, maar meer in dialoog en in directe confrontatie met de werkelijkheid, wat - evenals in de roman - vaak komisch werkt. Bijvoorbeeld wanneer meneer Hitler met behulp van de hem toegewezen secretaresse op het kantoor van de tv producent een domeinnaam wil invoeren, leidt dat tot misverstand op misverstand. De naam A. Hitler is trouwens al bezet. Maar regisseur David Wnendt (Vochtige streken) confronteert Hitler ook met de echte werkelijkheid van nu. De makers zijn met Hitler, gespeeld door Oliver Masucci, en zijn tv assistent (Fabian Busch) door heel Duitsland getrokken, en hebben hem in contact gebracht met bekende en gewone mensen, ook met aanhangers van de NPD. Opvallend was dat iedereen zich realiseerde dat het een gespeelde Hitler was, maar dat velen openlijk met hem in gesprek raakten, selfies namen en klaagden over de slappe leiders van nu. Sommigen zagen hem zelfs als een popster. Stukjes van al dat materiaal mengde Wnendt door het fictieve verhaal heen, waardoor de film wranger en schrijnender is geworden dan de roman. Wanneer een jong lid van de NPD vertelt wat zijn idee van democratie is, kan Hitler dat alleen maar volmondig beamen. Wnendt brengt de gang van Hitler door de moderne wereld (fictief en semi-documentair) met veel vaart en veel visuele effecten, terwijl het boek veel meer de verschillen in taal benadrukt. Ook het slot heeft Wnendt veranderd. Hij laat Hitler besluiten zijn belevenissen in de wereld van nu op te schrijven en er een film van te laten maken. Dit voordurende spel met fictie en werkelijkheid verhevigt hij nog door na de aftiteling sequenties uit recente reportages te laten zien, zoals over de beweging Pegida, waarin ook Wilders voorkomt.
Rolopvatting
Er bestaat inmiddels een hele traditie van films waarin de figuur van Hitler gespeeld wordt.The Great Dictator enDer Untergang zijn de bekendste. Charly Chaplin speelde vooral een groteske rol, Bruno Ganz liet ook een menselijke kant van de figuur zien. Opvallend aan Oliver Masucci is, dat hij de rol van Hitler vol ernst speelt, bijna als een vaderfiguur. Hij kan in woede uitbarsten, maar hij redeneert, denkt en voelt steeds als 'Hitler', ook als hij al zijn kleren uittrekt om ze te laten reinigen in een stomerij ('Blitz Reinigung' genaamd). Hij handelt vanuit zijn eigen codes, ook al gelden er inmiddels andere. Soms gaat Wnendt te lang door op situatiegrappen, soms zijn de fictieve rollen te clichematig. Er Ist Wieder Da werkt vooral op die momenten, waarin lijkt alsof er niet zo heel veel veranderd is sinds 1933.
Conclusie
Wnendt heeft van een onverfilmbaar lijkende bestseller een vermakelijke situatiekomedie gemaakt, die des te wranger wordt naarmate niet de verschillen maar bepaalde overeenkomsten tussen toen en nu belicht worden. Confrontaties van de gespeelde Hitler met de echte wereld van nu dragen daar wezenlijk toe bij. Of de film hier volle zalen trekt, zoals in Duitsland, is de vraag.
