Footnote - recensie

Afgunst, hypocrisie, haat en jaloezie: welkom in de hoge kringen van de universitaire gemeenschap.

De gedachte dat hoogontwikkelde doorgeleerde mensen tevens in bezit zijn van een hogere moraal is een hardnekkig misverstand. Niets menselijks is de intellectuele elite vreemd, haar tomeloze ambitie drijft haar vaak tot infantiele en weerzinwekkende fratsen. In de intrigerende OscargenomineerdeFootnotelegt regisseur Joseph Cedar de hooggeleerde heren die vaak over lijken gaan danig op de pijnbank. Uriel Shkolnik (Lior Ashkenazi) en zijn vader Eliezer (Shlomo Bar Aba) zijn hoogleraren in de Talmoed (heilige schriften afkomstig uit Babylon en Palestina circa 200-500 jaar na Christus) aan de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem. Terwijl de zelfingenomen en hyperambitieuze Uriel veel erkenning geniet voor zijn werk, heeft zijn koppige vader Eliezer niet veel meer bereikt dan een vermelding in een voetnoot in een werkstuk van zijn leermeester. Wanneer Eliezer tot zijn enorme verrassing hoort dat hij de prestigieuze nationale prijs van Israel zal krijgen, zijn de rollen opeens omgedraaid. Maar dan gebeurt er iets opmerkelijks waardoor de jaloerse Uriel in een gewetenstrijd terecht komt. Hij krijgt macht in handen die hij liever niet wilt hebben. Vader en zoon gunnen elkaar niets, maar het ethische dilemma is volgens Uriel niets minder dan een zaak van leven en dood. Een offer moet gebracht worden, maar door wie: de koppige vader of de egocentrische zoon?

Joseph Cedar werd geboren in New York in 1968, maar woont sinds zijn zesde jaar in Israel. Hij studeerde aan de New York Film School enFootnoteis zijn vierde film. Zijn eerste twee filmsTime of Favor(2001) enCampfire(2004) werden evenalsFootnotegenomineerd voor een Oscar als beste buitenlandse film. Zijn derde filmBeaufort (2007) won de Silver Bear Award in Berlijn voor beste regisseur. Zijn scenario voorFootnotebezorgde hem tevens de prijs voor beste scenario in Cannes. Hij is in Israel razend populair, zijn films trekken daar volle zalen.

OverFootnotezegt Cedar dat het zoals de meeste vader-zoon verhalen een tragedie is. Rivaliteit en jaloezie voeren de boventoon, maar hij heeft het volgestopt met komische elementen om het zijn kijkers makkelijker te maken. Door de humor is de drempel naar de zware thema’s verlaagd, vindt hij. Er wordt over het algemeen voorbeeldig geacteerd met als zwakke schakel vader Eliezer (het filmdebuut van Shlomo Bar Aba). Zijn nietsontziende bitterheid brengt hem iets te dicht in de buurt van een eendimensionale vertolking.

Deze film, Israels en Joseph Cedars derde poging om een Oscar te winnen, is noch als komedie noch als tragedie geheel geslaagd te noemen. Het snijdt wel boeiende thema’s aan: hoe belangrijk is de waarheid bijvoorbeeld en is het ooit gerechtvaardigd om deze opzij te schuiven ter wille van een ander belangrijk doel. Zijn bekroonde scenario heeft zeker zijn momenten, maar de mengelmoes van komische en bloedserieuze scènes is eerder storend dan dat de twee aspecten elkaar aanvullen. De humor is soms flauw en gekunsteld, zoals wanneer Uriel zijn kleren kwijt raakt na het squashen.

De kilheid van bijna alle personages valt op. Wij zien hier een familie zonder empathie of warmte voor elkaar. Uriel ligt ook overhoop met zijn eigen jonge zoon Josh (Daniel Markovich) en tussen hen is de sfeer ook te snijden. Het pleidooi van de uitstekende acteur Lior Ashkenazi (Hello Goodbye, Ultimatum) als Uriel ter verdediging van zijn vader is echter mooi geschreven, zelfs ontroerend. Deze vertoning van liefde of op z’n minst loyaliteit hadden we nooit achter de zelfzuchtige Uriel gezocht, voor even is hij een sympathiek mens. De soundtrack is op zijn zachtst gezegd merkwaardig te noemen. Het is zo lichtvoetig, dat het soms lijkt op de begeleiding voor een Laurel & Hardy klassieker - weinig toepasselijk gezien de bij vlagen zware kost die deze film te bieden heeft. Er bestaat een enorme afstand tussen vader en zoon en het is in dat licht enigszins verrassend dat Uriel zo’n offer zelfs in overweging neemt. Het offer, daar draait deze film om, als een buitengewoon spannend gegeven. Is de waarheid wel of niet belangrijker dan slechts een voetnoot? Desondanks blijft het moeilijk om sympathie te voelen voor deze karakters. De vader is een bittere en eenzame ziel, de te ambitieuze zoon is volgens zijn eigen vrouw een angsthaas die niet eens het lef heeft om vreemd te gaan. Uriel protesteert hiertegen: ’Maar ik hou echt van jou,’ fluistert hij. Zij kijkt bedenkelijk want echtgenoot Uriel heeft de allure en uitstraling van een raketijsje. Joseph Cedar is bescheiden overFootnote. Hij vindt dat zijn film ook niets meer is dan een voetnoot: een sappig stukje informatie die niet als te belangrijk beschouwd mag worden.

Footnoteis overbevolkt met koudbloedige personages en of het komedie of drama is, blijft in het midden. Het is eigenlijk vlees noch vis, maar zonder de gekunstelde pogingen tot humor had het een geslaagd koningsdrama kunnen zijn.