De nieuwe paus Melville weigert zijn openingsrede te doen op het Sint-Pietersplein bij het Vaticaan; hij wil geen paus zijn.
Habemus Papam staat voor 'we hebben een paus' en als kijker zijn we het eerste gedeelte van de film getuige van de begrafenis van een paus en het daaropvolgende conclaaf waar na lang wikken en wegen een nieuwe paus (Michel Piccoli) wordt gekozen. Aanvankelijk lijkt hij vereerd, maar zodra de eerste verplichtingen zich aandienen en hij wordt aangespoord om de gelovigen toe te spreken, krijgt hij een angstaanval. De paus zondert zich af en hierop volgt een aaneenschakeling fragmenten waarin de paus wordt aangemoedigd om zijn gezicht te laten zien. De officiële vertegenwoordiger van het Vaticaan is machteloos en regelt een psychotherapeut (Nanni Moretti) die na een onderhoudend gesprek met de paus op het Vaticaan wordt vastgehouden onder het mom van zwijgplicht - de paus is immers nog niet officieel geïntroduceerd aan het publiek. Ondertussen heeft Melville zich losgerukt van de pauselijke beveiligingsdienst en loopt de nieuwe paus los in Rome.
Held
De paus wordt in Habemus Papam vertolkt door de 85-jarige Michel Piccoli. Deze acteur heeft een veelzijdigheid aan films op zijn naam staan en werkte samen met gerenommeerde filmmakers als Jean-Luc Godard, Alain Resnais en Alfred Hitchcock. Piccoli acteert de levende legende die hij is. Tijdens meerdere momenten van onmacht schreeuwt hij het uit als een klein kind. De rol van de vertegenwoordiger van het Vaticaan is voor Jerzy Stuhr die de echte liefhebbers wellicht kennen van zijn werk in de Poolse cinema. De meest opmerkelijke rol heeft regisseur Nanni Moretti toebedeeld aan zichzelf. Hij speelt met verve een therapeut, ondanks zijn grotere ervaring als cineast.
Kerk
Nanni Moretti staat bekend om films waarin feit en fictie nauw met elkaar zijn verwoven. Scènes waarin een sublieme vorm van humor ten tonele wordt gevoerd, lijken uit het leven gegrepen. Zo presenteerde hij in Il Caimano (2006) een film in een film, waarin een script over de Italiaanse minister-president Berlusconi vanwege controversiële redenen niet tot uitvoering kon worden gebracht. Moretti maakte ook drama-films als The Son's Room (2001) waarin een gezin tracht om te gaan met een traumatische gebeurtenis.
In Habemus Papam lijken sommige scènes uit het leven gegrepen, zoals het moment dat de kardinalen tijdens de stemming voor een nieuwe paus bij elkaar afkijken. Desalniettemin heeft Moretti een a-politieke film gemaakt die her en der wat kleine steekjes uitdeelt aan de katholieke kerk. Zo is een een scène waarin Stuhr door Moretti wordt gevraagd welke delicate onderwerpen hij beter buiten het gesprek met de paus kan laten. Het antwoord is: alles.
Naturalisme
Cinematograaf Alessandro Pesci kiest bij tijd en wijle voor betrekkelijk abstracte composities, waarbij bijvoorbeeld de hoedjes van de kardinalen in schuine lijnen worden getoond, resulterend in betoverende beelden van het conclaaf. Pesci kiest voor een naturalistische benadering, waarin niet teveel camerabeweging plaats heeft en alle ruimte wordt gegeven aan de kostuums van Lina Nerli Taviani. Verder past de dramatische soundtrack goed bij het geheel, Habemus Papam is immers geen pure komedie, ondanks de aanwezigheid van de soms uitgekiende grappen.
Bejaard
De meerderheid van de acteurs (kardinalen) zijn van bejaarde leeftijd en Moretti heeft deze ervaren acteurs laten triomferen. Er is echt een chemie aanwezig tussen deze oude mannen. Ook de dialogen zijn haarscherp. Zo geeft Moretti een realistisch beeld van een kardinaal die na een potje kaarten het hazenpad kiest. Als kijker krijg je een bewegend Vermeer schilderij voorgeschoteld waarin je volledig kan kennisnemen van het reilen en zeilen in het Vaticaan en deze dienaars van God een menselijk karakter krijgen. Daarbij moet overigens gesteld worden dat Moretti de rituelen en tradities respecteert, maar dat de rest van de representatie van het conclaaf pure speculatie is.
Te lang
Een minpunt is echter de duur van de film. Met een lengte van bijna twee uur had er zeker twintig minuten uit deze film kunnen worden geknipt. Zo staat de sequentie waarin Moretti een volleybal toernooi organiseert voor de kardinalen en zij op hilarische wijze de concurrentie met elkaar aangaan, enigszins los van het plot. Alhoewel er aanknopingspunten zijn met het verhaal, hadden meerdere momenten uit de film korter gekund. Als kijker raak je op sommige momenten de rode draad kwijt, omdat er teveel wordt afgedwaald van het hoofdverhaal en teveel wordt gefocust op de rol van Moretti. Maar Piccoli intrigeert dermate, dat het toernooi op dat moment een zijpad lijkt in een film met een wezenlijk ander onderwerp.
Conclusie
Habemus Papam is film waarbij Moretti's combinatie tussen sublieme grappen en dramatische invalshoeken uitstekend werkt. Hoogtepunt is de hoofdrol van Michel Piccoli als de paus die lijdt aan zenuwinzinkingen en angstaanvallen. De film is echter te lang - er had wel wat gesneden mogen worden in sommige scènes - en dat is precies waardoor deze film geen topnotering krijgt.
