Religieuze ervaringen in een woest duinlandschap.
Wat huizen, een duin- en moeraslandschap en een mystieke zonderling. Meer heeft regisseur Bruno Dumont niet nodig voor zijn nieuwste film Hors Satan . Het verhaal laat zich simpel vertellen. Midden in een zandverstuiving leeft een man, compleet op zichzelf. Het enige dat hij heeft is een provisorische tent, gemaakt tegen een oud muurtje aan. Hij krijgt brood van een meisje waar hij vriendschap mee sluit. Op zijn beurt beschermt hij haar tegen onheil dat haar wordt aangedaan en verlost anderen van ziektes of ongeluk. Hierbij blijft hij voortdurend op de achtergrond, niets in hem lijkt er op uit te zijn macht te willen hebben of een groep volgelingen te willen hebben. Als een eenzaam figuur doolt hij zowel aan het begin als aan het eind alleen door het duinlandschap.
Russisch icoon
Het zijn met name de krachtige beelden en het rauwe acteren die in Hors Satan centraal staan. Dialogen zijn er weinig en van een echt verhaal is nauwelijks sprake. De film staat daarentegen wel bol van de symboliek, met als centraal thema goed tegenover kwaad. De hoofdpersoon (David Dewaele, die ook in Dumonts vorige film Hadewijch speelde) heeft een gezicht dat door de vorm en uitstraling meteen doet denken aan een Christus-figuur of een Russisch icoon. Toch blijft het door de fenomenale manier van spelen van Dewaele een echt mens van vlees en bloed. Achter de diepe ogen voel je dat er naast goedheid ook andere, meer donkere emoties schuilgaan. De vriendschap die hij met een meisje (Alexandra Lematre) sluit, is wel puur platonisch. Elke vorm van liefde of toenadering houdt hij af. Wel knielen ze samen in de woeste duinen. Maar als een man haar lastig valt, neemt hij het heft in eigen handen, om daarna weer terug te keren naar het landschap, met duinen, struiken, meertjes en moerassen.
Vervreemdend
Ondanks deze sterk religieuze thema's is de film wars van moraliseren. De regisseur dringt absoluut niets aan de kijker op, maar observeert alleen maar, in prachtige lange, trage takes. Zo trekt het gevarieerde duinlandschap in alle kleuren en vormen aan ons voorbij, als een romantisch landschapsschilderij uit de 19e eeuw. Ook aan het geluid heeft Bruno Dumont veel aandacht besteed. Muziek ontbreekt helemaal, in plaats daarvan horen we vaak het vervreemdende effect van hijgen en ademhaling dat van heel dichtbij komt, terwijl de mensen op grote afstand door het beeld lopen. Dit wordt nog versterkt doordat we als kijker vaak niet meteen zien waar de hoofdpersonen naar kijken of waar ze van schrikken.
Zonder moraal
Ook Dumonts eerdere films als La Vie de Jésus (1997), Humanité (1999) en Hadewijch (2009) laten geen grote moraal zien, maar slechts hoe iemand in het leven staan. Bij Hors Satan (wat zoveel betekent als zonder of buiten de duivel) levert het door het ontbreken van een echte boodschap hierdoor haast paradoxaal een niet-religieuze film op. Om bij zo'n film die vol zit met religieuze symboliek dit gevoel op te roepen, is een enorme prestatie. Alleen lijkt een bepaalde rauwe liefdesscène niet helemaal in dit plaatje te passen en zelfs wat af te stoten. Maar misschien is dit dan weer de ultieme vervreemding die regisseur Dumont nastreeft.
Conclusie
Hors Satan staat van symboliek en religiositeit. De kracht van de film is dat het hierbij geen boodschap of moraal oplegt. In prachtige, eindeloos durende shots van het duinlandschap zien we de twee hoofdpersonen ronddolen, met geluiden die niet synchroon lijken te lopen. Samen met het feit dat we niet alles zien, geeft dit een vervreemdend effect. Dit zorgt ervoor dat ondanks de trage shots de film blijft intrigeren en boeien. Bruno Dumont heeft met Hors Satan opnieuw een eigenzinnige en persoonlijke film toegevoegd aan zijn nu al indrukwekkende oeuvre.
