Sportheroïek en Apartheid volgens de wetten van Hollywood, met een meesterlijke Morgan Freeman.
Sport en maatschappij
Regisseur Clint Eastwood combineerde al eerder de dramatiek van de topsporter met maatschappelijke vraagstukken. In One Million Dollar Baby (2004) volgden we een bokser op weg naar de top, aan de hand waarvan uiteindelijk de euthanasiekwestie werd behandeld. Het is natuurlijk ook een aantrekkelijke combinatie; de sportheld bezit sympathieke eigenschappen als doorzettingsvermogen en onverslaanbaarheid en de sportwedstrijden zorgen voor de nodige spanning. ‘Zware’ maatschappelijke onderwerpen kunnen in deze context lichtvoetig aan de orde worden gesteld. Zo ook in Invictus , waar rugby en Apartheid met elkaar worden verbonden. Invictus (de titel is ontleend aan een gedicht van W.E. Henley, dat Nelson Mandela bij zich droeg tijdens zijn 27-jarige gevangenschap op Robbeneiland) is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van het boek Playing the Enemy (John Carlin).
Regisseur Clint Eastwood combineerde al eerder de dramatiek van de topsporter met maatschappelijke vraagstukken. In One Million Dollar Baby (2004) volgden we een bokser op weg naar de top, aan de hand waarvan uiteindelijk de euthanasiekwestie werd behandeld. Het is natuurlijk ook een aantrekkelijke combinatie; de sportheld bezit sympathieke eigenschappen als doorzettingsvermogen en onverslaanbaarheid en de sportwedstrijden zorgen voor de nodige spanning. ‘Zware’ maatschappelijke onderwerpen kunnen in deze context lichtvoetig aan de orde worden gesteld. Zo ook in Invictus , waar rugby en Apartheid met elkaar worden verbonden. Invictus (de titel is ontleend aan een gedicht van W.E. Henley, dat Nelson Mandela bij zich droeg tijdens zijn 27-jarige gevangenschap op Robbeneiland) is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van het boek Playing the Enemy (John Carlin).
Nelson en de Boer
Twee sportvelden, gescheiden door een autoweg. Links van de weg speelt een team van zwarten in hun plunje op een dor zandveldje aan de rand van de townships. Rechts van de weg een team gezonde blanke jongens in sporttenue, op een prachtig grasveld. Pasverkozen president Nelson Mandela passeert de weg, het zwarte team juicht en de blanken kijken als een boer met kiespijn.
De toon is gezet in de film Invictus . Ondanks de formele afschaffing van de Apartheid, staan blank en zwart in alle opzichten nog steeds lijnrecht tegenover elkaar in Zuid-Afrika. Onder het mom ‘sport verbroedert’ zoekt president Mandela (Morgan Freeman) contact met de aanvoerder van het armzalig spelende Zuid-Afrikaanse rugby-team, Francois Pienaar (Matt Damon). Mandela betuigt openlijk zijn steun aan het team van Pienaar, de ‘Springboks’, wat niet geheel zonder controverse is. Het bijna uitsluitend blanke team staat symbool voor de ‘Afrikaners’, speelt nog onder de kleuren van de ‘oude’ vlag en is gehaat onder het zwarte deel van de bevolking. Met de wereldkampioenschappen van 1995 voor de deur, die hij indertijd naar Zuid-Afrika heeft gehaald, hoopt Mandela dat de mogelijke zeges van het team de kloof tussen blank en zwart kunnen overbruggen en het volk tot een nationale eenheid kunnen maken. Pienaar, afkomstig uit een racistisch gezin dat de ontwikkelingen en Mandela met lede ogen aanziet, wordt door de steun van Mandela gemotiveerd om zijn team op een hoger plan te brengen.
Twee sportvelden, gescheiden door een autoweg. Links van de weg speelt een team van zwarten in hun plunje op een dor zandveldje aan de rand van de townships. Rechts van de weg een team gezonde blanke jongens in sporttenue, op een prachtig grasveld. Pasverkozen president Nelson Mandela passeert de weg, het zwarte team juicht en de blanken kijken als een boer met kiespijn.
De toon is gezet in de film Invictus . Ondanks de formele afschaffing van de Apartheid, staan blank en zwart in alle opzichten nog steeds lijnrecht tegenover elkaar in Zuid-Afrika. Onder het mom ‘sport verbroedert’ zoekt president Mandela (Morgan Freeman) contact met de aanvoerder van het armzalig spelende Zuid-Afrikaanse rugby-team, Francois Pienaar (Matt Damon). Mandela betuigt openlijk zijn steun aan het team van Pienaar, de ‘Springboks’, wat niet geheel zonder controverse is. Het bijna uitsluitend blanke team staat symbool voor de ‘Afrikaners’, speelt nog onder de kleuren van de ‘oude’ vlag en is gehaat onder het zwarte deel van de bevolking. Met de wereldkampioenschappen van 1995 voor de deur, die hij indertijd naar Zuid-Afrika heeft gehaald, hoopt Mandela dat de mogelijke zeges van het team de kloof tussen blank en zwart kunnen overbruggen en het volk tot een nationale eenheid kunnen maken. Pienaar, afkomstig uit een racistisch gezin dat de ontwikkelingen en Mandela met lede ogen aanziet, wordt door de steun van Mandela gemotiveerd om zijn team op een hoger plan te brengen.
Freeman en Mandela
Wie anders had de rol van Mandela kunnen spelen dan Morgan Freeman. Freeman, overigens persoonlijk bevriend met Mandela, beheerst de motoriek, de mimiek en het accent van Mandela tot in de kleinste nuance. Een meesterlijke vertolking die terecht is beloond met een Oscar nominatie. De sympathieke acteur zet Mandela neer als een innemende en bevlogen, maar met na wijs man. En daar wordt het script dan weer ongeloofwaardig. Iedere dialoog is doorspekt met weldoordachte, politiek correcte oneliners, alsof alle quote-waardige uitspraken van Mandela verzameld zijn. Matt Damon is uiteraard perfect getype-cast als ‘Afrikaner’, maar overtuigt minder. Dat heeft het Oscarcomité er niet van weerhouden ook hem voor een Oscar (beste mannelijke bijrol) te nomineren.
Wie anders had de rol van Mandela kunnen spelen dan Morgan Freeman. Freeman, overigens persoonlijk bevriend met Mandela, beheerst de motoriek, de mimiek en het accent van Mandela tot in de kleinste nuance. Een meesterlijke vertolking die terecht is beloond met een Oscar nominatie. De sympathieke acteur zet Mandela neer als een innemende en bevlogen, maar met na wijs man. En daar wordt het script dan weer ongeloofwaardig. Iedere dialoog is doorspekt met weldoordachte, politiek correcte oneliners, alsof alle quote-waardige uitspraken van Mandela verzameld zijn. Matt Damon is uiteraard perfect getype-cast als ‘Afrikaner’, maar overtuigt minder. Dat heeft het Oscarcomité er niet van weerhouden ook hem voor een Oscar (beste mannelijke bijrol) te nomineren.
Eastwood en Hollywood
Eastwood heeft zich in deze film bediend van alle Hollywood clichés van de sportfilm. Eindeloos lange wedstrijdverslagen, compleet met slow motion en aanzwellende muziek op spannende momenten, met uiteraard de reacties op de wedstrijd van verschillende (televisie)kijkers uit alle gelederen van de Zuid-Afrikaanse bevolking er handig tussen gemonteerd. Helaas wordt dit niet gecompenseerd door de verbeelding van het maatschappelijke vraagstuk. De transformatie van Pienaar van racist naar Mandela aanhanger, waarbij we een peinzende Pienaar aantreffen in de voormalige cel van Mandela, is volkomen ongeloofwaardig. Tel daarbij op de volkomen clichématige draak van een titelsong die voortdurend klinkt, waarvan de zeer letterlijke tekst is geschreven door Eastwood en zijn zoon.
Eastwood heeft zich in deze film bediend van alle Hollywood clichés van de sportfilm. Eindeloos lange wedstrijdverslagen, compleet met slow motion en aanzwellende muziek op spannende momenten, met uiteraard de reacties op de wedstrijd van verschillende (televisie)kijkers uit alle gelederen van de Zuid-Afrikaanse bevolking er handig tussen gemonteerd. Helaas wordt dit niet gecompenseerd door de verbeelding van het maatschappelijke vraagstuk. De transformatie van Pienaar van racist naar Mandela aanhanger, waarbij we een peinzende Pienaar aantreffen in de voormalige cel van Mandela, is volkomen ongeloofwaardig. Tel daarbij op de volkomen clichématige draak van een titelsong die voortdurend klinkt, waarvan de zeer letterlijke tekst is geschreven door Eastwood en zijn zoon.
Conclusie
Invictus is een gemakzuchtige film. Eastwood heeft niet de moeite genomen om het thema uit te diepen en schotelt ons het ene cliché na het andere voor. ‘Alles sal reg kom’, zo lijkt de boodschap. Een beetje wrang, gelet op de huidige ontwikkelingen rond het aankomend wereldkampioenschap voetbal in Zuid-Afrika.
Invictus is een gemakzuchtige film. Eastwood heeft niet de moeite genomen om het thema uit te diepen en schotelt ons het ene cliché na het andere voor. ‘Alles sal reg kom’, zo lijkt de boodschap. Een beetje wrang, gelet op de huidige ontwikkelingen rond het aankomend wereldkampioenschap voetbal in Zuid-Afrika.
