Involuntary - recensie

Involuntary is een Zweedse film over de gevolgen van groepsdruk. Regisseur en scenarioschrijver Ruben Östlund laat door middel van vijf afzonderlijke verhalen zien, hoe het fout kan gaan als je je laat leiden door wat anderen doen en vinden, maar ook hoe tegen de groep ingaan afgestraft kan worden.

Bijzonder camerawerk
In de vijf verhalen worden verschillende mensen gevolgd: een overijverige basisschoollerares, een vriendengroep, een bekende Zweedse actrice die zichzelf speelt, een oudere heer die een feest geeft, en twee jonge pubermeisjes. De verhalen worden afzonderlijk verteld en zijn door elkaar gemonteerd. Zo heb je steeds het idee dat de verhalen zich samenvoegen, maar die moeite heeft regisseur en scriptschrijver Östlund zichzelf niet getroost.

De boodschap van de film, hoe mensen zich gedragen onder groepsdruk, wordt goed duidelijk in de eerste scène. Een lerares op een basisschool laat haar kinderen door middel van een testje zien dat je mening makkelijk kan veranderen als de hele klas het met je oneens is.
Östlund heeft voor een bijzondere manier van opnemen gekozen. Van sommige mensen zie je alleen de rug, of in sommige situaties alleen de tafel. De camera staat onbeweeglijk op een statief, waardoor je je als toeschouwer deel van het verhaal voelt. Bijna alsof je er bij bent, en per ongeluk dingen ziet die niet voor jou bestemd zijn. De acteurs zijn volgens Östlund onervaren, en puur op gevoel gekozen. Hij heeft ze hun eigen naam laten houden om zo de echtheid te behouden. Gewaagde keuzes van Östlund, maar ze werken goed.

De beïnvloedbare mens
De verhalen lijken een betoog tegen de menselijke behoefte om zich almaar aan te passen en te pleasen. Zo gaat Olle met zijn maten op vakantie. Eén van zijn beste vrienden, Leffe, stoeit en dolt graag. Leffe slaat erin door en dwingt Olle, op een speelse manier, tot homofiele handelingen waar hij helemaal geen zin in heeft. Olle protesteert, maar twijfelt over zijn eigen oordeel. Ze zijn al jarenlang bevriend, denkt Olle, en hij bedoelt het grappig…

We zien een Zweedse actrice die een lange busreis maakt. In de bus wordt een wc-gordijntje vernield. De chauffeur ontdekt het, wordt woedend en verdenkt onmiddellijk de herrieschoppende groep jongeren achterin. Hij weigert te vertrekken voordat de dader zich bekend maakt. Urenlang meldt niemand zich, en zo wordt de druk om het op te biechten groter en groter.. De pijnlijke en nerveuze sfeer wordt goed voelbaar.
Het derde verhaal gaat over twee jonge, leuke meisjes. Ze zijn allebei hun grenzen aan het onderzoeken; ze maken sexy foto’s van elkaar, drinken, zijn brutaal, uitdagend en vallen onbekende mannen lastig met hun gedrag. Tijdens een drankgelag in een park loopt het echter uit de hand.
Dan is er nog de basisschooljuf. Ze ziet hoe een collega een kind hardhandig aanpakt. Ze is geschokt, en gaat de confrontatie met hem aan in de lerarenkamer. Haar collega’s voelen zich ongemakkelijk door haar brave gedrag en negeren het. De juf voelt zich vervolgens onbegrepen en impopulair worden. Ze probeert het uit te leggen maar heeft het gevoel dat niemand haar begrijpt.

Conclusie
De thematiek is duidelijk. Ook is het best interessant om vanuit sociologisch oogpunt te kijken naar alledaagse gebeurtenissen zoals het verhaal met het wc-gordijntje. Toch zijn de situaties die worden geschetst iets te alledaags. Iemand maakt een gordijntje kapot en durft het niet op de biechten. Dat kan, maar is zo’n verhaal het waard om dertig minuten naar te kijken, helemaal wanneer de tekst zo minimaal is? Ik vind van niet. Elk van de afzonderlijke verhalen is aardig, sommige zelfs goed, en de boodschap is duidelijk, maar helaas gaat de film niet dieper in op de personages en het 'waarom' van hun acties.

Kijkend naar de film is het begrijpelijk waarom de actrice het niet opbiecht, waarom Olle het ongepaste homo gedrag van zijn vriend pikt, waarom de juf haar collega’s beleert, en waarom jonge meisjes te ver gaan in hun drinkgedrag. Maar werkelijk boeien of je iets meegeven, daarin schieten zeker drie van de vijf verhalen toch te kort.

Af en toe is Involuntary vermakelijk, soms schokkend en confronterend, maar vaker helaas behoorlijk saai. Daar veranderen het gewaagde camerawerk en de ‘echte’ acteurs niets aan. De film is niet droogkomisch zoals regisseur Ortland het noemt en ook niet diepgaand en psychologisch.

Wel leuk en boeiend genoeg voor een zondagmiddag op de bank.