J. Edgar - recensie

Leonardo DiCaprio zet een in meerdere opzichten gelaagde J. Edgar Hoover neer.

J. Edgar Hoover was als directeur van de FBI vijftig jaar lang de machtigste man van Amerika. Hij wist de redelijk onbeduidende Bureau of Investigation (BoI) in 1935 onder zijn leiding om te vormen tot de machtige FBI. Door sluw te opereren, policiti af te luisteren en geheime dossiers bij te houden van iedereen die ertoe deed, wist hij talloze presidenten en schandalen te overleven. Uiteindelijk stierf hij op 77-jarige leeftijd in het harnas, als iemand die een professioneel overheidsinstituut had opgezet maar tegelijk alles en iedereen wantrouwde, inclusief zijn beste vrienden.

Regisseur Clint Eastwood heeft metJ. Edgarniet zozeer een beeld willen schetsen van de FBI, maar vooral een persoonlijk portret van de man die als geen ander decennia lang een stempel wist te drukken op de Amerikaanse samenleving en politiek. Eastwood probeert de drijfveren van deze man, die niets over zijn privé-leven prijs gaf, bloot te leggen. En dat lukt hem bijzonder goed, dankzij het slimme script van Dustin Lance Black (die eerder het scenario voorMilkschreef), het fenomenale spel van Leonardo DiCaprio als J. Edgar en het feit dat Clint Eastwood na het wat mindere Hereafter weer overtuigend regiewerk af heeft geleverd.

J. Edgarbegint in 1919 in een tijd waarin een groep anarchisten in Amerika bomaanslagen pleegden op rechters en politici. In een spectaculaire scène zien we hoe een bom afgaat in een statig huis van procureur-generaal Mitchell Palmer. Hijzelf weet het ternauwernood te overleven. Deze gebeurtenis wordt verteld door Hoover zelf middels een voice-over, terwijl hij zijn memoires laat optekenen door een journalist. Voor hem was deze gebeurtenis van grote betekenis om zelf bij het BoI aan de slag te gaan. Gedurende de film laveren we aan de hand van zijn verhalen door de tijd heen. We zien hoe Hoover opklom bij de BoI, hoe hij nieuwe onderzoeksmethodes introduceerde, hoe hij betrokken was bij achtervolgingen en niet terugdeinsde om zelf arrestaties te verrichten. Allemaal naar eigen zeggen, want wat moeten we geloven van zijn verhalen? Op een slimme manier laat Eastwood zien dat Hoover vaak een loopje met de waarheid nam en zijn wereld steeds verder van de werkelijkheid af kwam te staan. Bedrog, paranoia en machtsmisbruik, in de film komen deze elementen van zijn persoon ongenadig scherp voorbij. Ook zijn vermeende homoseksualiteit en het dragen van vrouwenkleren, waar hij niets van naar buiten bracht, worden duidelijk benoemd.

Toch weet Eastwood geen karikatuur van hem te maken. Ondanks dat de harde kanten niet worden weggemoffeld, blijft het een menselijk portret van een intens eenzame man. Niet voor niets is een belangrijke zin uit de film: "Do I kill everything that I love?", een verzuchting die Hoover aan het eind van zijn leven doet. DiCaprio laat met zijn rol als J. Edgar zien dat hij is gegroeid als acteur, vanWhat's Eating Gilbert Grapevia zijn indringende vertolking inRevolutionary Roadnaar de FBI-baas die hij zowel op jonge als op oudere leeftijd met verve neerzet. De relatie met zijn moeder (Judi Dench) waar hij nog tot op late leeftijd bij in huis woont, is er één van idolatie en bescherming. Dench weet met deze rol een echte overbezorgde moeder neer te zetten die tegelijk ook hard voor hem kan zijn. Zo zegt ze over de speculaties dat een goede vriend homoseksueel zou zijn: "I would rather have a dead son than a daffodil for a son".

Alleen Naomi Watts komt niet helemaal uit de verf als Hoover's levenslange secretaresse. Haar motieven om zich compleet voor hem op te offeren, worden niet echt duidelijk. De gelaagdheid die bij de andere rollen aanwezig is, lijken hier te ontbreken. Arnie Hammer laat als Clyde Tolson, J. Edgar's hulp en vermeend lover, op een soms heftige, soms ingetogen manier het aantrekken en afstoten tussen hun beiden zien. Het enige storende is het gebruik van de make-up. Om het ouderdomseffect te versterken krijgen beide acteurs gedeeltelijk een dik masker op hun gezicht. In plaats van natuurlijk over te komen, leidt dit helaas erg af van de acteerprestaties. Waar Eastwood wel goed in slaagt is de film ook een aktueel tintje te geven. In de verschillende onderzoeken die we te zien krijgen, komen telkens de centrale vragen naar boven hoe ver een overheidsdienst mag ingrijpen in het leven van burgers en of het gevaar van terrorisme en aanvallen niet groter wordt gemaakt dan ze in werkelijkheid zijn De discussies hierover die we in de film horen, zouden zo in onze huidige tijd kunnen worden geplaatst.

MetJ. Edgarheeft Clint Eastwood een genuanceerd beeld geschetst van een man die door velen alleen als karikatuur wordt gezien. Met een sterke cast, een intelligent verhaal en een link naar het heden is het een mooie gelaagde film geworden. De dikke plamuurlaag aan make-up en de wat minder overtuigende relatie tussen Hoover en zijn secretaresse doen hier weinig aan af. Het is een goede revanche na het melodramatischeHereafter.