Just the Windis gemaakt met goede bedoelingen, maar kan niet de banaliteit ontstijgen.
InJust the Windvolgt regisseur Bence Fliegauf het dagelijks leven van een Roma-gezin in Hongarije. En dat is geen gemakkelijk leven. Ze wonen in erbarmelijke omstandigheden en ze zijn hun leven niet zeker; de laatste tijd worden er in dit gebied veel Roma-gezinnen uitgemoord. Deze film zorgde voor veel debat in Hongarije.Just the Windzou volgens sommigen een te eenzijdig beeld geven van de situatie. De Hongaarse maatschappij zou te simpel als racistisch worden voorgesteld. Volgens anderen was dit juist eindelijk een film die een positief, objectief beeld van de Roma schetste.
Tamme film
Deze controverse zegt meer over Hongarije dan over de kwaliteit vanJust the Wind. Dit is een verschrikkelijk tamme film, die niet verder komt dan de stelling dat aan racistische moorden wellicht racistische motieven ten grondslag liggen. En het durft dat punt in maar één scène echt te maken: door een politieman aan het woord te laten wiens personage eigenlijk een overdreven karikatuur is van een slechte politieman. Verder laat het ook in enkele - goede - scenes zien dat de Roma onder erbarmelijke omstandgheden leven en dat ze dat in sommige gevallen ook aan zichzelf te wijten hebben. Zo zien we dat hoewel sommige gezinnen amper te eten hebben, hun kinderen wel de nieuwste video-games spelen. De film lijkt echter veel te angstig om dieper te graven naar de onderliggende redenen van deze problemen.
Roma
Hoewel we een Roma-gezin gedurende een hele dag volgen, leren we eigenlijk amper iets over de levensstijl van de Roma. Bovendien krijgen de individuele personages amper specifieke karaktertrekken met zich mee. Ze worden voornamelijk gedefinieerd door het feit dat zij als Roma een moeilijk leven hebben. De film scheert daarmee feitelijk alle Roma over één kam. Dat doet het weliswaar om sympathie voor de Roma op te wekken, maar het over een kam scheren van een bevolkingsgroep is nu net één van de redenen waardoor racisme jegens die bevolkingsgroep mogelijk wordt gemaakt.
Jaren '50
Natuurlijk is deze recensie geschreven vanuit een zeer westerse blik. Wij zijn niet echt bekend met de beeldvorming van de Roma in de Hongaarse (populaire) cultuur. Het is wellicht volkomen logisch dat dit in Hongarije als zo'n goede en belangrijke film wordt gezien, dat het vorig jaar de Hongaarse Oscarinzending was. Maar we kunnen deze film wel vergelijken met films uit andere landen die de positie van een minderheidsgroep aan de kaak stellen. De voorzichtigheid waarmee dat inJust the Windgebeurt, doet denken aan de manier waarop Hollywoodfilms uit de jaren '50 en '60 omgingen met de positie van de zwarten in de VS. Daarmee maakt de film uiteindellijk, onbedoeld, toch een punt over de problemen met Roma en racisme in Hongarije. Afgaande op deze film worden die problemen daar op een zeer krampachtige en terughoudende manier besproken. En heeft het land nog een lange weg te gaan voor het ze kan oplossen.
Banaal
Het is dan ook wellicht Fliegauf niet aan te rekenen dat zijn film inhoudelijk zo nietszeggend is. Het is hem echter wel aan te rekenen dat zijn film stilistisch ook heel onbeduidend is. Er zijn verschrikkelijk veel nietszeggende shots waarin we in een close-up een lopend personage volgen. Dat zou niet eens erg zijn als dat personage wat interessante dingen te doen kreeg. De overgangen van shot op shot, en van scène op scène, lijken gebaseerd te zijn op totale willekeur. Er is geen enkele memorabel moment in de film. Sterker nog, er is geen enkele scène in de film die niet zo vervangen lijkt te kunnen worden door een willekeurig andere scène. Het is duidelijk dat Fliegauf, ook doordat hij alles vanuit de hand filmt en gebruik maakt van non-professionele acteurs (die het wel heel goed doen) streeft naar een realistisch, naturalistisch effect. Helaas verwart hij realisme met banaliteit.
Fruitvale Station
Binnenkort komt in NederlandFruitvale Stationuit. Het is een film die zowel inhoudelijk als stilistisch zoveel beter is danJust the Wind. Die film vertelt het waargebeurde verhaal van een zwarte Amerikaanse jongen die door een blanke politieman wordt vermoord. Hoewel het dus focust op de zwarte gemeenschap in de VS weet het ook tot zeer universele inzichten te komen, onder meer over minderheidsgroepen. Wie de problemen van en met de Hongaarse Roma beter wil begrijpen, zal wijzer worden vanFruitvale Stationdan vanJust the Wind.
Conclusie
Just the Windpoogt de Hongaarse problemen met Roma en racisme aan de kaak te stellen. Doordat het dit zo voorzichtig doet, zegt het echter feitelijk helemaal niks. Daarnaast is de film ook stilistisch heel banaal. Wie geinteresseerd is in dit soort onderwerpen kan beter wachten opFruitvale Station.
