La Danse - Le Ballet de l'Opéra de Paris - recensie

Frederick Wiseman doet waar hij goed in is, registreren zonder ingrijpen. Het is pas in de montage dat zijn documentaire vorm krijgt.

"What I try to do is edit the films so that they will have a dramatic structure, that is why I object to some extent to the term observational cinema or cinema verité, because observational cinema to me at least connotes just hanging around with one thing being as valuable as another and that is not true". Met deze woorden schrijft Wiseman, die twee maanden geleden de respectabele leeftijd van tachtig jaar bereikte, wel degelijk een verband toe aan registreren enerzijds en regisseren anderzijds. Hiermee houdt hij de methode van de observationele documentaire in ere, maar voegt hij er wel degelijk manipulatie aan toe. Manipulatie in de wijze van monteren, de methode van het rangschikken van beelden na afloop van het draaiproces.

Registratie
La Danse - Le Ballet de l'Opéra de Paris registreert een aantal balletten van de Parijse opera, één van 's werelds bekendste dan wel wel niet meest gerenommeerde balletgezelschappen, waarin, naast repetities van de verschillende balletdisciplines, ook aandacht is voor minder belangrijke aspecten van de balletfabriek; de vervaardiging van de balletkleding, het eten, de gesprekken van leerlingen met de artistiek directeur, de wespenvanger op het dak van l'Opéra de Paris, zelfs de schoonmaker in de foyer krijgt aandacht. Het maakt de registratie dan ook tot een typische Wiseman film en dat is, gelet op zijn omvangrijke oeuvre, een stijl die hij nu al drieënveertig jaar hanteert.

Pamflet
Zijn methode werkt als volgt; zonder enige vorm van voorbereiding, los van het verkrijgen van toestemming natuurlijk, werkt Wiseman maar vier tot zes weken in de instellingen waar hij registreert. In zijn eerste in zwart wit gefilmde documentaire Titicut Follies (1967), waarin hij patiënten van het Bridgewater State Hospital in Massachusetts volgt, is zijn stijl al onderscheidend. Hij werkt met één camera en registreert het geluid bij voorkeur zelf. Het is een interessant aspect van zijn werk dat nu al drieënveertig jaar hetzelfde is. Hoe kun je, terwijl je het geluid registreert, regie-aanwijzingen geven? Wiseman laat de geluidsboom, een vork met een microfoon eraan vastgeplakt, de regie voeren. Op deze manier heeft Wiseman al vele documentaires gemaakt, steeds weer in sociale instellingen; zo maakte hij in 1989 Near Death , een zes uur durende registratiemarathon in een ziekenhuis, en in het in 1994 verschenen High School II registreert hij het leven op een middelbare school. Wiseman beweegt de boom in een richting alsof het een verlengde van zijn stem is en hierdoor weet de cameraman wat hij moet 'vangen'. Het zijn sociale pamfletten die zonder gebruik van voice-overs en interviews, puur registratief, iets zeggen over een instituut. De invulling ervan ligt in de handen van de kijker. La Danse - Le Ballet de l'Opéra de Paris 'problematiseert' niet een sociaal thema, zoals dat wel gebeurt in Titicut Follies , Near Death , en High School II , maar nestelt in de schoonheid van het ballet. Wellicht iets te lang in speelduur, maar hiervoor krijg je een geweldige inkijk in een wereld die soms wat weg heeft van het RTL 4-programma X Factor . In die zin dat de docenten lijken op de keiharde jury van zo'n tv-programma; zij kraken de dansers af als het hen niet lukt te doen wat gevraagd wordt. Niet goed genoeg is in deze wereld ook: "je kunt vertrekken", en de competitie is moordend. Een mooie, keiharde danswereld, maar wel één die loopt als een geoliede machine. Let vooral ook op de speech van de artistiek directeur, waarin zij op pijnlijke wijze de 'houdbaarheidsdatum' van de balletdansers en -danseressen bepleit.

Conclusie
Wiseman doet wat hij eigenlijk al drieënveertig jaar doet en dat is registreren. Door zijn methode laat hij door het proces van monteren een belangrijke rol invullen, waardoor ook La Danse - Le Ballet de l'Opéra de Paris een dramatische structuur krijgt die een inkijk gunt in een goed lopende, geoliede machine. Hulde alom.