Dictatuur op de vierkante centimeter.
Argentinië 1982. De laatste dagen van de dictatuur. Een statig oud gebouw in Buenos Aires. De camera laat een grote lege hal zien. Opeens klinken staccato voetstappen. Een deur gaat open en een schoolklas marcheert als een legereenheid door wat een schoolgebouw blijkt te zijn. De Argentijnse film La Mirada Invisible (Het verborgen oog) had niet krachtiger en veelzeggender kunnen openen dan met deze scene.
Bespieden
De film laat het leven zien op de prestigieuze Colegio Nacional-school, waar een elite wordt klaargestoomd en gedrild om een plek te vinden in de toplaag van de Argentijnse samenleving. Centraal in het verhaal staat de jonge lerares Marita (Julieta Zylberberg) die stiekem een oogje heeft op één van haar leerlingen. Ze besluit hem te bespieden in de jongenstoiletten. Aan hoofdonderwijzer Biasutto (Osmar Núñez) hangt ze het verhaal op dat ze op die manier wil controleren of er daar niet stiekem wordt gerookt. Daar kan hij het alleen maar mee eens zijn; Biasutto geeft Marita geregeld mee dat surveillance het geheim van goede discipline is. Als een onzichtbaar oog moet continu iedereen worden gevolgd en gecorrigeerd.
Broeierig
Niet alleen tussen de jonge scholier en Marita, maar ook tussen haar en Biasutto ontstaat al snel een broeierige sfeer. Marita wordt steeds meer meegesleept in haar hormoondrift om de leerling te blijven volgen, terwijl de hoofdonderwijzer op zijn beurt steeds meer naar Marita trekt. De keurige geordende buitenkant vertoont steeds meer barsten om de wilde driften eronder prijs te geven. Het kan niet anders, dan dat dit op een gegeven moment tot een enorme climax komt. Het broeit echter niet alleen binnen de school, maar ook erbuiten. Als kijker blijven we bijna de hele film binnen de muren van het schoolgebouw, alleen dringen op een bepaald moment geluiden van schieten en vechten door de oude muren duidelijk naar binnen. Het is de tijd van de Falklandoorlog en de militaire leiding van Argentinië zet het land op scherp.
Haarvat
Regisseur Diego Lerman maakt op een overtuigende manier duidelijk dat het wantrouwen, de dictatuur en het stiekeme vanuit het militaire regime doorsijpelt tot op school - een haarvat van de samenleving. Juist door het binnen de school te houden en het verhaal van de onvrijheid en onderdrukking te vertellen aan de hand van lerares Marita en hoofdonderwijzer Biasutto, wordt het conflict pijnlijk duidelijk en komt het hard en direct aan. "Macht corrumpeert" zou het simpele motto van de film kunnen zijn, maar daar is de film te genuanceerd voor. Met trage en lange shots in het mooie maar kil aandoende schoolgebouw wordt je als kijker ook zelf een voyeur. Zonder effectbejag zorgt Lerman ervoor dat door de broeierige spanningsboog je geen moment je ogen van het doek af kan houden. Alleen het gebruik aan het eind van de film van echte beelden van de beëindiging van het militaire bewind na afloop van de Falklandoorlog, verstoort deze spanning. Het haalt je uit de film en is voor het verhaal niet nodig.
Ingehouden
La Mirada Invisible is de derde film van Diego Lerman. Van zijn eerdere films, Mientras Tanto (2006) en Tan de Repente (2002) was alleen laatstgenoemde in Nederland te zien. Lerman schreef ook het script voor de film. Het acteren is van een hoog niveau. Beide hoofdrolspelers speelden nog in weinig films, maar zetten hier prachtige rollen neer. Met ingehouden acteren weten zowel Zylberberg als Núñez de spanning goed neer te zetten, zonder in een cliché of karikatuur te vervallen. Zelfs met het kleine beetje achtergrond dat we van beide personages zien, wordt begrijpelijk gemaakt waarom ze zo moeilijk uit dat keurslijf komen. Julieta Zylberberg kreeg voor haar rol van Marita dan ook de belangrijkste Argentijnse filmprijs voor Beste Actrice.
Trend
De laatste jaren komen er uit landen als Chili en Argentinië een aantal films, waarbij regisseurs de vroegere dictatuur als onderwerp nemen en met name bezig zijn op microniveau te laten zien wat voor invloed dit heeft gehad op hoe mensen met elkaar omgingen. Zo was eerder dit jaar de film Post Mortem te zien van de Chileense regisseur Pablo Larraín, over een medewerker van een mortuarium ten tijde van de afzetting van president Allende. Juist door deze manier van een verhaal vertellen, zonder het laten zien van grote gevechtsscenes, komt de beklemming van een dictatuur en de spanning van het afbrokkelend regime keihard aan.
Conclusie
La Mirada Invisible is een mooi broeierig en beklemmend portret van een eliteschool, wat goed werkt als symbool voor een heel land onder druk van een dicatuur. De climax is adembenemend, door de kale manier van filmen en het sterke acteren. Alleen het gebruik van echte beelden aan het eind verstoort onnodig de spanningsboog.
