Les Chevaux de Dieu - recensie

Op 16 mei 2003 vonden er bloedige bombardementen plaats in Casablanca. De daders kwamen alle 14 uit de sloppenwijk van Casablanca: Sidi Moumen.

Op een gedurfde manier snijdt regisseur Nabil Ayouch metLes Chevaux de Dieu een veelbesproken - en tot op de dag van vandaag actueel - onderwerp aan: het islamitisch fundamentalisme. Hij doet dit op een zeer indrukwekkende wijze. In 2012 won de film de François Chalais Award in Cannes en eerder dit jaar de Moviezone Award op het International Film Festival Rotterdam.

In de Marokkaanse sloppenwijk Sidi Moumen in Casablanca woont de 10 jarige Yachine samen met zijn twee broers, depressieve vader en zorgzame moeder. In deze uitzichtloze omgeving die gedomineerd wordt door armoede, louche zaken en louche personen proberen Yachine en zijn vrienden de dag voetballend door te komen. Als de voetbalpot weer op ruzie uitloopt, komt zijn vier jaar oudere broer Hamid, die altijd een zware ketting aan zijn broekriem heeft hangen, de boel wel even rechtzetten. Hamid is een echte straatrebel en doet in tegenstelling tot Yachine ‘klusjes’ en ‘boodschappen’ voor de grotere jongens. Als Hamid een aantal jaar later in de gevangenis belandt, probeert Yachine door middel van kleine baantjes wat geld te verdienen en zich los te maken van zijn omgeving. Als Hamid weer vrij is uit de gevangenis is hij veranderd in een radicale Islamiet, Yachine voegt zich bij de ‘broeders’ waar Hamid onderdeel van is geworden en wordt op een dag uitgekozen om martelaar te worden.

Les Chevaux de Dieu is gebaseerd op het boekLes étoiles de Sidi Moumen (De sterren van Sidi Moumen) van Mahi Binebine. Oorspronkelijk zou de film dezelfde naam aannemen, maar om glorificatie en misinterpretaties te voorkomen, is er gekozen voorLes Chevaux de Dieu (De Paarden van God), afgeleid van de jihadistische term ‘’Fly, horses of God and to you the doors of heaven will open.’’ waarmee jihadisten worden opgeroepen om hun toekomst als martelaar tegemoet te treden. De film is absoluut geen aanmoediging van de daden, maar laat juist zien hoe de daders evengoed slachtoffers zijn van iets veel groters wat vooral mogelijk gemaakt wordt door het sociale isolement waarin ze leven. De vatbaarheid die ze hebben, is pijnlijk reëel in beeld gebracht en de uitzichtloosheid geeft ze weinig keuzes tot zelfontplooiing. Enkel de wedstrijdjes voetbal die ze spelen lijken een klein kaarsje van hoop in henzelf op te lichten met het hebben van een idool en het dromen van een carrière. Maar als vrienden elkaar meetrekken in de groep van fundamentalisten zijn ze makkelijk en zeer snel overtuigd.

Het grootste deel van de cast bestaat uit inwoners van Sidi Moumen, zoals de twee hoofdrolspelers Hamid en Yachine. Hun acteerwerk is oprecht en natuurlijk. Er is echter niet gefilmd in Sidi Moumen zelf, dat inmiddels grondgebied is geworden voor een groot blok vol appartementen. Ayouch vond het Sidi Moumen dat hij wilde laten zien in een naastgelegen dorp, een paar kilometer verwijderd van het echte dorp, dat precies de sfeer uitdraagt die we moeten zien: golfplaten daken, armoede en criminaliteit, sober en kleurrijk tegelijk in beeld gebracht. Naast beelden van de sloppenwijk zien we ook de prachtige landschappen van Marokko en de binnenstad van Casablanca. Mooi en treurig tegelijk is dat de uitgekozen martelaars de binnenstad en binnenlandse landschappen voor het eerst zien. Het is een achtbaan van emoties als je deze jongens, volledig gehersenspoeld en klaar om hun leven te beëindigen, met vreugde en plezier een potje voetbal ziet spelen in het afgelegen trainingskamp waar ze worden klaargestoomd om zichzelf en anderen op te blazen. Enerzijds laat juist déze scène zo goed zien wat Ayouch ons wil vertellen over de karakters, maar anderzijds hebben ze een onbereikbaarheid, een cocon om zich heen, waardoor wij nooit echt kunnen begrijpen wat er door het hoofd gaat van deze jongens.

Het islamitisch fundamentalisme speelt de grootste rol inLes Chevaux de Dieu, maar ook andere onderwerpen worden door Ayouch aan de kaak gesteld, zoals het Marokkaans machoïsme. Binnen groepsverhoudingen proberen meerderen figuren de rol als leidersfiguur in te nemen door de grootste mond te hebben, het meeste te zuipen of door simpelweg anderen te vernederen, zowel mentaal als fysiek. En als degene die deze rol vervulde opeens in de gevangenis belandt, staat er weer een nieuw persoon op die de touwtjes in handen blijkt te hebben. Niet alleen op straat, maar ook in de familiecultuur is hiërarchie erg belangrijk. Het is duidelijk dat de moeder de broek aan heeft. Pa, die ernstig depressief is, krijgt alleen nog een schamele taak om wat eervolheid en macht uit te stralen.

Op een gedurfde manier legt Ayouch bloot hoe een sociaal isolement een broedplaats kan zijn voor fundamentalisme en hoe de jongeren de macht over hun eigen gedachtes verliezen wanneer ze hun leegte laten vullen met indoctrinatie, Ze gaan zelfs zo ver om hun eigen leven, nog zo priel en onafgemaakt, en dat van anderen op gruwelijke wijze te beëindigen.Les Chevaux de Dieuis een film die op verschillende niveaus heel veel tegelijk is. Triest, verdrietig, mooi, maar bovenal enorm indrukwekkend.