On The Road - recensie

Voor de zoveelste keer wordt een onverfilmbaar geachte literaire mijlpaal verfilmd. Is het weer mislukt?

Jack Kerouac’s iconische roman werd in een roes geschreven. Drie weken lang, dag en nacht, op een enorme roll papier viel hij als een bezetene zijn typemachine aan. Sterk beïnvloed door Freestyle jazz en spontane improvisatie wilde hij het ritme, de angst en de extase van altijd onderweg zijn vangen. Kerouac’s devies: niet te lang nadenken en vooral niet stoppen, het literaire equivalent van Matthijs van Nieuwkerk in turbodrive. Ga dat nu eens verfilmen. De Braziliaanse Regisseur Walter Salles en de Puertoricaanse scenarioschrijver Jose Rivera durfden het aan.

New York 1947. Schrijver Sal Paradise (Sam Riley) wordt na de dood van zijn vader steeds depressiever. Maar als hij de uitbundige Dean Moriarty (Garrett Hedlund) ontmoet, verandert zijn leven drastisch. Dean bruist van het leven en de tomeloze durf die Sal ontbeert. Op zijn beurt is Dean gefascineerd door Sal’s schrijftalent. De hedonistische Dean is een hyperseksuele branieschopper die net getrouwd is met de zestienjarige Marylou (Kristen Stewart). Hij zoekt altijd de gekte op en zijn wilde haren wilde hij nooit verliezen.On the Roadis de kroniek van hun odyssee kris kras door Amerika. Het leven dendert over hen heen, zij zijn reizigers en geen toeristen. Aankomen is minder relevant dan de weg ernaartoe. De plot is flinterdun: sfeer, personages, voorbij razende stadjes en ervaringen zijn alles. Maar wat zoeken Sal & Dean? Keren ze huiswaarts met slechts een illusie ingepakt in een berg vuile was of worden het onvergetelijke avonturen? In hoever slagen regisseur Salles en scenarist Rivera de essentie van de roman op film te vangen?

Francis Ford Coppola(The Godfather),die sinds 1972 de rechten vanOn the Roadin handen heeft, is tegenwoordig meer bezig zijn Napa Valley wijnen te promoten dan te filmen. Maar deze roman moest verfilmd worden, de roman waarover meester dichter Bob Dylan ooit zei:‘het is mijn Bijbel, het veranderde mijn leven.’ Beweging was het sleutelwoord voor Coppola en misschien kwam hij daarom uit bij Walter Salles die in roadmovies gespecialiseerd lijkt te zijn. (Foreign Land1997,Central Station1998).The Motorcycle Diaries(2004) was zijn meest succesvol road movie: de gefragmenteerde, maar vermakelijke reis door Zuid-Amerika van de jonge Che Guevara met zijn vriend Alberto Grenado.

Kerouac maakte het de filmers niet makkelijk, het autobiografischeOn the Roadwas vooral een spirituele tocht. Sal Paradise is zijn alter ego en Dean Moriarty is zijn boezemvriend Neal Cassady. Het boek kwam uit in 1957 en werd al op de dag van verschijning meteen door The New York Times gebombardeerd tot literair meesterwerk, vergelijkbaar metThe Great Gatsbyvan F. Scott Fitzgerald. Rivera en Salles bevonden zich dus op gevaarlijk terrein, maar scenarist Rivera kent geen valse bescheidenheid. Hij vertelde tijdens het Vancouver Film Festival dat hijOn The Roadzelfs wilde verbeteren, hij vond namelijk de vrouwelijke personages nogal eendimensionaal. Het moet gezegd, zijn scenario en zijn vrouwen zijn verre van dat.

Salles gebruikte dezelfde technische crew als inThe Motorcycle Diaries. Dit is een schot in de roos want het is een getalenteerd gezelschap. De cast met een mix van gevestigde namen en jonge sterren in wording is uitmuntend. Sam Riley (Sal) schitterde eerder in Anton Cobijn’s Control (2007) met zijn intense vertolking van popicoon Ian Curtis van Joy Division. Garrett Hedlund als Dean Moriarty is even briljant als charismatisch. Kristen Stewart (Marylou) is vooral zeer populair onder jongeren als Bella Swan in de vampier reeksThe Twilight Saga. Bekendere namen als Kirsten Dunst, Viggo Mortensen en Steve Buscemi zijn kort, maar dwingend aanwezig. Verder is er een geestige cameo van Elisabeth Moss (iedereen’s favoriete creatieve Peggy uit de onvolprezen serieMad Men) als Galatea.

In dit tijdloze epos van seks, drugs en jazz in de hoogste versnelling is het chaotische onderweggevoel bij vlagen duizelingwekkend en als de spanning afneemt, is het genieten geblazen van de cinematografie van Eric Gautier. Wij wisten al dat Amerika een uiterst fotogeniek land was, maar dit is verbluffend. De eclectische soundtrack van blues tot bebop, jazz en country mag er ook wezen. De personages komen fraai tot leven en in het bijzonder de sensuele, aan seks verslaafde Marylou is overdonderend. Deze film moest gemaakt worden volgens Coppola. Walter Salles wachtte een half leven om de roman die hem in zijn jeugd zo diep raakte te verfilmen. Het was een riskante onderneming want een literair meesterwerk help je zo om zeep, voorbeelden genoeg. Maar een dergelijk debacle als de verfilming vanLove in the Time of Cholera (2007)van Gabriel Garcia Marquez met een onbedoeld komische Jarvier Bardem in de hoofdrol is ons bespaard gebleven. De erelijst van roadmovies is bezaaid met hoogtepunten:Badlands (1973),Thelma & Louise(1991),Thunderbolt & Lightfoot (1974) en meer recentelijk Sean Penn’sInto the Wild (2008). Sal & Dean’s wervelende odyssee mag er gerust bijgezet worden.

On The Roadis visueel een geslaagde ode aan Kerouac’s meesterwerk.Vooral dankzij de virtuoze cinematografie, de charismatische hoofdpersonages en de spetterende bijrollen komt deze verfilming dicht in de buurt van kunst die kunst imiteert.