Take Shelter - recensie

In de stilte voor de storm heeft Curtis LaForce, de saaiste man van Amerika, onweer in zijn hoofd.

Het leven glipt door je vingers als je slechts oog hebt voor toekomstige ellende, zoals de held in Jeff Nichols’ tweede filmTake Shelter. Curtis LaForce (Michael Shannon) woont in een klein stadje in Ohio met zijn vrouw Samantha (Jessica Chastain) en dochtertje Hannah (Tova Stewart) die doof is. Curtis is opzichter voor een zandmijnbedrijf en Samantha maakt kleren die zij op plaatselijke markten verkoopt. Geld is een constant probleem, mede door het speciale onderwijs en de zorg die hun dochter nodig heeft. Desondanks zijn Curtis en Samantha gelukkig met elkaar en met Hannah. Curtis heeft echter last van huiveringwekkende nachtmerries over een allesverwoestende storm. Hij is een kleurloze man van weinig woorden en zijn angstvisioenen houdt hij voor zich. Hij neemt de beslissing om een reusachtige ondergrondse stormkelder te bouwen, een kostbaar en tijdrovend project. Hij verandert in een bezeten zonderling en zijn gedrag brengt Samantha in verwarring. Wanneer zij erachter komt dat hij geld heeft geleend van de bank om de stormkelder te kunnen bouwen is zij furieus. Buren en collega’s vinden Curtis steeds vreemder worden, maar het interesseert hem niet, alles maakt hij ondergeschikt aan zijn angstvisioenen. Zijn moeder is een paranoïde schizofreen en zit al jaren in een kliniek. Curtis is bang dat hij haar achterna gaat. Eindelijk biecht hij alles op aan Samantha, maar of zij hem in zijn waanideeën gaat steunen is zeer de vraag.

Take Shelter werd gemaakt met een klein budget door de jonge regisseur Jeff Nichols (33). Zijn debuutfilmShotgun Stories(2007) oogstte veel lof en won de jury prijs op het filmfestival van Wenen.Take Shelter (2011) werd eveneens goed ontvangen en won de prijs van de critici in Cannes. Nichols werd geboren in Little Rock, Arkansas een stad die vroeger berucht was om zijn racistisch geweld. De staat Arkansas is verder berucht om zijn natuurgeweld; hevige stormen en tornado’s komen geregeld voor. Nichols gebruikt de duistere fenomenen van zijn geboortegrond in zijn eerste twee films: het wapengeweld inShotgun Storiesen het natuurgeweld inTake Shelter. Hij heeft de locatie vanTake Shelterverplaatst naar de staat Ohio aan de rand vanTornado Alleywaar sinds 1950 maar liefst 900 verwoestende tornado’s huis hebben gehouden.

Het landschap van het middenwesten van de Verenigde Staten is lyrisch in beeld gebracht met wonderschone shots van vogelzwermen tegen een strakblauwe hemel. Maar ineens kan het omslaan en het strakblauwe maakt dan plaats voor onheilspellend donkergrijs. In de gedenkwaardige mozaïekfilmMagnolia (1999) zagen we het lugubere verschijnsel van ontelbare kikkers die ter aarde storten en uiteenspatten, inTake Shelterregent het opeens dode vogels. Het scenario geschreven door Nichols ontroert, zoals wanneer Curtis aan Samantha opbiecht dat hij nog altijd ’s avonds zijn werkschoenen uitdoet als hij naar boven gaat om Hannah niet te storen die sinds haar geboorte doof is. Hoofdrolspeler Michael Shannon is bekend van de tv-seriesBoardwalk Empireen speelde eerder in Nichols’Shotgun Stories. Hij is perfect gecast inTake Shelteren niet alleen vanwege zijn acteertalent: hij speelt een saaie, afgestompte man en zo ziet hij er ook uit. Tova Stewart, die in haar eerste filmrol zijn dochter Hannah speelt, is pas zeven, echt doof en zeer overtuigend. Jessica Chastain(The Help)is een bekwame actrice die de vastberaden Samantha superieur neerzet. Zij werd terecht bekroond als best actrice door deNew York Film Critics Guild in 2011.

In de muziekwereld noemen ze een lied dat tergend langzaam bekend wordt om uiteindelijk iedereen voor zich te winnen eenslow burner.Take Shelteris het filmisch equivalent van dit fenomeen: een film die traag op gang komt, aan langdradigheid grenst, maar onderhoudend blijft en je uiteindelijk helemaal inpakt. Angst als verslaving is een akelig gegeven en de obsessieve Curtis dreigt alles te verliezen wat hem dierbaar is. Zijn angst wordt de aartsvijand van zijn Amerikaanse droom. Samantha is echter niet bang uitgevallen en dit laat zij op schitterende wijze zien in een confrontatie in de stormkelder. Michael Shannon speelt een man aan de rand van de waanzin even overtuigend als de weergaloze Kevin Bacon in de psychologische thrillerStir of Echoes (1999).Take Shelteris onnadrukkelijk, subtiel en niet uitleggerig. Het zal waarschijnlijk daarom geen groot publiek trekken. Jammer, want de machtige apotheose is een groot publiek waard. Ziehier, de volmaakte illustratie van het oeroude Mexicaanse gezegde:“Als je God wilt laten lachen, vertel hem dan je plannen”. En dan komt alles ijzingwekkend samen in het laatste overdonderende shot.

Take Shelter is somber en bij vlagen naargeestig. De verrassende ontknoping doet denken aan een kortverhaal van de Amerikaanse schrijver Raymond Carver, maar dan extreem lang uitgerekt. Prikkelend, aangenaam traag, maar nooit langdradig: knap van Nichols om steeds deze grens op te zoeken, maar nooit eroverheen gaan.