The Way Back - recensie

Een episch overlevingsverhaal met een minimaal budget.

“Nature is your jailer, and she is without mercy”. Zo wordt Janusz, het karakter van Jim Sturgess, welkom geheten in het Siberische goelagkamp waar hij toe veroordeeld is. Er is wel prikkeldraad en bewaking, maar de echte gevangenis is de uitgestrekte natuur die daarachter ligt. Toch besluit Janusz met een groep medegevangenen te ontsnappen, maar zoals de tagline al zegt blijkt dit pas het begin te zijn. Wat volgt is een barre voettocht van meer dan 6400 kilometer door vijandig gebied en een strijd tegen de elementen, waarbij de groep door sneeuw, woestijn en bergen alsook door de bevolking wordt tegengewerkt.

Dit plot werd ontleend aan het boek van Slavomir Rawicz, genaamd. Rawicz zat zelf vast in een goelagkamp en beschrijft in het boek zijn ontsnapping met een aantal anderen, bewerend dat hij het hele stuk naar India had gelopen. In een BBC documentaire uit 2006 werd echter bewezen dat Rawicz door de Russen in 1942 gewoon is vrijgelaten en geen ontsnappingspogingen heeft gedaan. Regisseur Peter Weir las het boek echter daarvoor en had de ingeving om dit bijzondere verhaal te gaan verfilmen, met in het achterhoofd de veronderstelde waarheid van het verhaal. Hij verdiepte zich er ruim zes jaar in en maakte er een studie van die veel verder gaat dan wat er in de film wordt getoond. Weir houdt van details en realisme, dus na de onthulling van het fictieve karakter van het boek, besloot hij op zoek te gaan naar een waarheid, om zijn project door te kunnen zetten. Toevalligerwijs kwam Weir in aanraking met de Poolse Witold Glinski, die eenzelfde verhaal als Rawicz vertelde. Het bleek dat Rawicz waarschijnlijk het verhaal van Glinski als zijn eigen verhaal had opgeschreven, hoewel hier geen bewijs voor was. Wat Weir zijn project toch deed doorzetten was de onafhankelijke verklaring van een Britse officier en een Poolse ingenieur. Zij waren in 1942 aanwezig bij een interview met Polen in India, die beweerden vanuit een goelagkamp te zijn komen lopen. Dit was voor Weir genoeg bewijs om zijn film te maken, ten nagedachtenis aan de onbekende overlevenden die de tocht gemaakt hadden. Om dezelfde redenen is de film niet gelijknamig aan het boek en heet de hoofdpersoon geen Slavomir Rawicz. Weir koos als zesvoudig Oscargenomineerde, net als de karakters uit niet de meest makkelijke weg. Met uit 2003 had hij een riant budget van 150 miljoen dollar, wat vijf keer meer is dan het budget van 30 miljoen dat hij kreeg voor . Met dit budget trok hij Jim Sturgess, bekend van aan voor zijn hoofdrol. Hij wordt ondersteund door onder meer Ed Harris, Colin Farrell en Saoirse Ronan. Vooral Ed Harris valt op in zijn rol als weinig spraakzame Amerikaan met een schitterend verweerd uiterlijk. Ook in het geheel verdient de make-up in de film een groot compliment, doordat de effecten van de barre omstandigheden realistisch zichtbaar zijn op vooral de gezichten van de karakters. Wel is een kleine opmerking op zijn plaats over de vermagering. Als realisme dan toch tot het kleinste detail doorgevoerd moest worden, waarom zijn de personages, op Harris na, dan niet broodmager na weken op rantsoen te hebben geleefd? Dat is misschien wel het belangrijkste detail, omdat het de eerste en beste manier zou zijn om een dergelijke ontbering tastbaar te maken. Toch stoort dit niet direct en vallen de acteurs verder positief op, hoewel Farrell nog iets de neiging heeft tot overacting, in contrast met de andere acteurs. Waar de film helaas hier en daar ten prooi aan valt, is een combinatie van een vol script en vluchtige montage. Vanwege het uitgebreide verhaal lijkt het alsof er gekozen is om zoveel mogelijk te laten zien, maar voelt het af en toe aan alsof niet voor alles de tijd is genomen. Een prachtig overzichtsshot zou net iets meer effect hebben als de kijker de tijd kreeg om het gehele beeld in zich op te nemen, maar er wordt dan erg snel weer geschakeld naar de longshots en medium shots. Daarnaast was de kracht van dat de film een open begin en een open einde had zonder dat het stoorde. In is de film al een eindje onderweg voordat de ontsnapping komt, terwijl daar meteen mee begonnen had kunnen worden. Er had dan iets meer gedaan kunnen worden aan karakterontwikkeling, want al met al teert de film wat te veel op de eerste indrukken van ín het goelagkamp en te weinig op de ontwikkelingen daarbuiten. Vanuit het niets wordt ook aan het einde van de film alles nog eens in het grotere kader van de Tweede Wereldoorlog geplaatst, terwijl dat er verder ook niet toe doet. Aan de andere kant bevat de film een ongekende diversiteit aan prachtige landschappen en heeft de film geen dode punten waarbij een actiesequentie uitkomst moet bieden. De film put zijn spanning uit de constante strijd tegen de elementen en doet dat op unieke manier zonder ergens met muziek of dramatisering te overdrijven.

Weir is een bijzonder goede regisseur en weet dit met zeker te onderhouden. Het is vooral erg lovenswaardig dat er met een budget van 30 miljoen dollar een film is gemaakt die aanvoelt als een dure blockbuster. Dat het verhaal dan hier en daar een tikje uit evenwicht lijkt te zijn en je de karakters niet volledig leert kennen vormt dan slechts een kleine schaduw over dit overlevingsverhaal met de pure pracht van de locatieopnames, de art directie en de schitterende vertoning van Ed Harris.