White Material - recensie

Het is burgeroorlog in een Afrikaans land, de kindsoldaten rukken op en laten een spoor van chaos achter. Het leger waarschuwt iedereen te vluchten. Maria die een koffieplantage heeft, weigert weg te gaan en is bereid te vechten voor haar land.

Een Afrikaans land, we weten niet welk, wordt geteisterd door een burgeroorlog. Het Franse (?) leger trekt zich terug en de rebellen lijken het land over te gaan nemen. Kindsoldaten bestelen mensen uit de streek en overal heerst chaos. Het Franse leger waarschuwt alle bewoners dat het niet veilig meer is en dat men maar beter kan vluchten.

Te midden van die streek bestiert Maria Vial een koffieplantage. De plantage is al jaren in het bezit van haar familie en ze piekert er dan ook niet over om de plantage te verlaten. Haar egoïstische ex- man, die ook nog op de plantage woont, probeert deze voor een habbekrats aan de burgemeester te verkopen. Maria wil echter niets van de verkoop weten en vertrouwt er op dat de burgemeester haar, en haar puberende zoon, zelfs beschermt. Een overtuiging die eerder op arrogantie lijkt gebaseerd te zijn, dan op een feit.

Innerlijke emotie
Regisseuse Claire Denis heeft haar sporen wel verdiend in de wereld van de filmmakerij. White Material is niet de enige film die zich afspeelt in Afrika, haar eerste film Chocolat , die tevens semiautobiografisch was, speelde zich ook af in koloniaal Afrika. Denis groeide daar op en vandaar dat het niet verwonderlijk is dat een aantal van haar films zich concentreren rondom dat thema. Films van Denis worden over het algemeen ingewikkeld bevonden. Hierover zei ze in the Guardian het volgende : "Ik maak niet met opzet moeilijke films, ik heb er een hekel aan als mensen dat doen. Maar ik probeer te spelen met het idee dat mensen hebben van een verhaal. Voor mij is film niet bedoeld om psychologische verklaringen te geven; film gaat voor mij over montage. Ik vind het saai om stukken emotie en indrukken af te wisselen met stukken verklaring. Als ik naar een film kijk, doet het een beroep op mijn innerlijke emotie. Film heeft veel te maken met onze droomwereld.''
Een duidelijke verklaring van Denis die de onvermijdelijke vraag stelt: in hoeverre doet White Material een beroep op mijn innerlijke emotie?

Cinefeel tot op het bot
White Material ontdoet zich op elke manier van alle Hollywood regels die er mogelijk zijn, en dat is niet erg want het is ook geen Hollywood film en ik denk dat Denis uiterst beledigd zou zijn als iemand het stempel 'Hollywood' op de film zou proberen te drukken. Enfin , White Material is tot op het bot voer voor cinefielen en daar moet je van houden. De film is als een puzzel, van duizend of zelfs meer stukjes, en die stukjes horen op de één of andere manier bij elkaar, maar ze lijken nooit te passen. De film begint met een fragment ergens uit de laatste fase van het verhaal; Maria probeert met een bus mee te reizen ergens in een Afrikaans land. Waar de bus heen gaat, is nog onduidelijk. Ze heeft een koffieplantage maar door de dreigende opmars van de rebellen is al haar personeel weggelopen. Wat daarna volgt zijn scènes met slecht geïntroduceerde personages, waarbij het steeds de vraag is welke band ze met elkaar hebben en wat hun verleden is. De scènes die elkaar opvolgen hebben weinig tot niets met elkaar van doen en het is aan de kijker om ze in de juiste volgorde te plaatsen, als die er al is. Op zich is het een interessant gegeven wanneer een film de kijker uitdaagt om zelf eens zijn grijze massa te gebruiken, maar bij White Material blokkeert dit het vermogen om überhaupt ook maar enige emotie te voelen bij het verhaal, en naar mijns inziens is dat nog steeds waar cinema (Hollywood of Art-House) om draait: het verlangen om blijer, verdrietiger, wijzer, bozer, gelukkiger etc. de bioscoopzaal te verlaten.

Goedkope horrorfilm
Isabelle Huppert is een begaafd actrice maar het personage van Maria is gewoon vervelend. Het is als in een goedkope horrorfilm; als er bloed op de muur zit en de telefoonkabel is doorgesneden dan zit er nog maar één ding op en dat is vluchten. Maar Maria wil niets van vluchten weten.
De meest interessante verhaallijn is die van Maria's zoon, Manuel, een blonde Fransoos met een blik op zijn gezicht van een jonge pup, doet niets liever dan zijn dagen in bed slijten. Op een dag wordt Manuel bruut overvallen door kindsoldaten waarbij ze hem ontdoen van zijn kleding en een pluk van zijn blonde haar. Hierna horen we even niets meer van Manuel, en Maria lijkt ook niet wanhopig naar hem op zoek te zijn. Maar dan komt hij terug, als een ware skinhead inclusief kaal hoofd en agressief gedrag. Deze transformatie is opmerkelijk en doet de kijker terecht filosoferen over de aard van dit gedrag. Het is jammer dat de kijker daarnaast al genoeg wordt bezig gehouden met het identificeren van de andere personages en het ontrafelen van de banden tussen hen. Wanneer het einde van de film nadert zijn er gelukkig heel wat puzzelstukjes gelegd en hebben we jammer genoeg niet de tijd gehad om door te hebben dat de grauwe sfeer en de uitdagende symboliek wel degelijk de moeite waard waren.

Conclusie
Het gebrek aan chronologie en achtergrondinformatie geeft de ervaren kijker de ruimte om zijn eigen visie op de plot los te laten, en daarbij staat niets onomstotelijk vast. White Material is treffend gefilmd en er wordt serieus geacteerd maar door al dat gepuzzel met de plot en de karakters heeft de kijker weinig tijd om daar aandacht aan te besteden. White Material zal daarom een uitdaging zijn voor de doorgewinterde cult-kijker, maar de gemiddelde bioscoopbezoeker zal door al het heavy material de bioscoopzaal vooral verwarder verlaten.