Within the Whirlwind - recensie

Marleen Gorris geeft met Within the Whirlwind een les in Russische geschiedenis.

Gebaseerd op de memoires van professor Eugenia Ginzburg die gespecialiseerd was in de geschiedenis van de communistische partij, met als specialisatie Marxistisch-Lenistische filosofie. Zij werd op 1 augustus 1937 veroordeeld tot tien jaar gevangenschap in een werkkamp omdat zij deel zou hebben genomen aan een contra-revolutionaire trotskistische groep. Leon Trotski was een onafhankelijk Russisch sociaaldemocraat, een bepleiter van de Revolutie die, na zijn deportatie uit de USSR, op uitnodiging van president Lázaro Cárdenas, in Mexico onderdak werd verschaft door een schilderskoppel. Een geheim agent van Stalin, Ramón Mercader, zich voordoend als een Belgische journalist, sloeg Trotski met een ijsbijl het hoofd in, waarna hij, op 21 augustus 1940, aan zijn verwondingen in een ziekenhuis in Mexico-Stad, overleed. Na het uitspreken van haar straf, was Ginzburg dan ook opgelucht dat zij niet ter dood werd veroordeeld. In haar memoires zegt zij hierover: "Ten years! …Do you judges, with your codfish faces, really think you can go on robbing and murdering for another ten years, that there aren’t people in the Party who will stop you sooner or later? I knew there were — and in order to see that day, I must live. In prison, if needs be, but I must at all costs live!".

Gorris, winnaar van het gouden kalf voor (1982), en een Oscar voor (1995), weet de plot van de film te situeren rondom het karakter Eugenia Ginzburg, gespeeld door Emily Watson die eerder in de met Gorris werkte, en in (2002) een mooie rol heeft. Wanneer haar vonnis door de ‘Military College of the Supreme Court of the USSR’ wordt uitgesproken, is er een flashback bestaande uit twee shots. Deze flashback is een voorbeeld van de slimme regie van Gorris omdat in de flasback informatie aan bod komt over een niet bij naam te noemen personage, die voor de voortgang van de plot weinig interessant is, maar wel vermeld dient te worden, juist omdat dit personage een verband heeft met de protagonist. Gorris had er een scène aan kunnen wijden, maar doet dit niet. Juist omdat een karaktergedreven film is, het gaat immers over Eugenia Ginzburg, krijgt datgene wat overbodig is voor de plot geen aandacht. Dit is zowel een pluspunt alsook een minpunt te noemen. Het gevolg is dat de film eendimensionaal oogt, maar wellicht is dit juist de bedoeling in een biopic als deze.

Love story
Een ander punt is het geforceerde liefdesverhaal tussen Ginzburg en dokter Anton Walter (Ulrich Tukur). Zij ontmoetten elkaar in het werkkamp en worden van elkaar gescheiden, waarna de vraag ‘zullen zij elkaar vinden?’ een legitieme is, en ook het publiek natuurlijk in ontroering moet brengen. Jammerlijk gebeurt dit op een clichématige manier zoals in vele fil Behoudens het sterke eerste uur van de film, waarin Eugenia Ginzburg wordt neergezet in een fraai vormgegeven decor, ontbreekt het de film in het laatste bedrijf aan spanning. Gorris toont het leven in een werkkamp, registreert zoals het een goede documentaire betaamt, en heeft ook goed naar Schindler’s List (1993) gekeken. Het probleem is alleen, om een voorbeeld te noemen, dat wanneer je met minus veertig graden in de bossen aan het werk bent, je dit als kijker ook wilt voelen. Los van enkele sneeuwvlokken op de jassen van de acteurs, en enkele grimeureffecten op het gezicht, mist het spel de overtuiging. Het is symptomatisch voor een film die mooi is vormgegeven, een sterke Emily Watson kent, maar eigenlijk een lineaire vertelling van een hoofdstuk uit een geschiedenisboek vormt.

Marleen Gorris bewijst oog te hebben voor sterke vrouwen in sterke rollen. In had de boog iets meer gespannen mogen zijn, en is het geforceerde liefdesverhaal wel erg cliché. Emily Watson en de vormgeving zijn in ieder geval twee redenen om de film niet aan je voorbij te laten gaan.