Film speelde geen belangrijke rol in Jans leven, totdat hij op achtjarige leeftijd werd blootgesteld aanJurassic Park, een filmische ervaring die hem nooit meer heeft losgelaten en hem tot op de dag van vandaag achtervolgt.
Elke cinefiel houdt van de grabbelbak.
Er gaat niks boven het heerlijke gevoel op je dooie gemakje een platenzaak of DVD-winkel binnen te lopen en na het werpen van een argeloze blik op de volstrekt willekeurige inhoud van de ramsjbak aldaar er onverwacht een bijster interessante titel uit te vissen. Hoe obscuurder hoe beter. Je was er niet doelbewust naar op zoek, je wist soms niet eens dat ie op DVD bestond, maar daar ligt ie voor een grijpstuiver dus je kunt hem niet weerstaan. Met een orgastische air van triomf reken je de titel af bij de kassa en voer je de buit af naar huis. Daar laat je hem doorgaans voor onbepaalde tijd onachtzaam liggen, want eigenlijk is het zo'n titel die je meer 'voor de heb' kocht dan voor de inhoud van de film an sich. Het is de sensatie van het onverwacht vinden voor een habbekrats die de filmliefhebber hier hoofdzakelijk drijft. Nog wel. Want aan deze semi-traditie komt eerder dan later een eind. De oorzaak hiervan is tweeledig. Ten eerste raken de grabbelbakken langzamerhand op en ten tweede neemt de beschikbare catalogus aan titels in omvang af.
Met de ondergang van Free Record Shop en soortgelijke mediawinkels is het aantal plaatsen waar DVD's verkocht worden de laatste paar jaar dramatisch verminderd. Uiteraard kan ik hierbij in een tirade ontsteken over de betrokkenheid van het Internet bij deze kwalijke zaak, om vervolgens met een voorspelbaar beschuldigend vingertje te wijzen naar het leed dat illegaal downloaden de industrie heeft toegebracht. Daarmee zijn we allemaal al doodgegooid in het afgelopen decennium, dus dat ga ik hier lekker niet doen. Feit blijft dat die hardcore filmliefhebbers die alles per se netjes in mooie hoesjes op alfabetische volgorde in de kast gerangschikt willen hebben staan weinig adressen meer overhouden om films in te slaan. De achteruitgang in DVD-verkoop in het algemeen geeft uiteraard ook het bestaan van de grabbelbak een gevoelige knauw. Even leek het erop dat FRS tenminste nog als outlet store verder zou gaan, wat impliceerde dat elke winkel van de keten een grote grabbelbak zou worden, maar de doorstart vond geen doorgang en die droom viel dus aan duigen.
Daarnaast is ook het aantal op een mediadrager uitgebrachte titels in een neerwaartse spiraal geraakt. In de hoogtijdagen van de DVD werd zo'n beetje elke denkbare titel een thuisrelease gegund, maar nu dat blu-ray het oudere medium langzaam maar zeker terugdringt, zijn veel titels een stuk moeilijker fysiek te vinden. Het aantal blu-ray releases beslaat een fractie van wat er op DVD te vinden was en richt zich vooral op recenter werk en eventuele (re-)remastering van de onbetwistbare klassiekers. Het soort films dus dat visueel gebaat is bij een HD-transfer en waar bovendien met zekerheid een afzetmarkt voor bestaat. De films die buiten die categorieën vallen, trekken aan het kortste eind, want de publieke interesse hiervoor wordt als te klein geacht om een HD-release winstgevend te maken. Cinefielen moeten het doen met de oude DVD-uitgaves, voor zover die nog te vinden zijn. Uiteraard is er altijd nog het Internet, waar in principe alles op zou moeten staan als je er gericht naar zoekt, hoewel niet altijd in de meest begerenswaardige conditie (belabberde beeld- en geluidskwaliteit, gebrek aan behulpzame ondertitels, etc.). Het wereldwijde web is feitelijk één grote grabbelbak, met het significante verschil dat het hier niet draait om het bij toeval vinden, wat tastbare ramsj zo aantrekkelijk maakt. Op Internet moet je concreet naar alles zoeken, terwijl dat fijne onverwachte aantreffen zelden een rol speelt.
Zelf werd ik deze week ook weer geconfronteerd met een grabbelbak. Bij een gebruikelijk kolossaal filiaal van een multimediagigant die niet bij naam genoemd zal worden – dit stuk is niet bedoeld als sluikreclame voor die ketens waar grabbelbakken nog wel aan te treffen zijn, ook al juich ik hun keuze toe – bleek een verbouwing een deel van de voorraad naar de ramsjbakken gedrongen te hebben. De eerste bak bevatte kwalitatief dubieuze meuk voor de koters, de tweede bleek gevuld met louter erotiek voor hun ouders, maar bij de derde, die gevuld was onder het stramien van 'van alles wat', was het direct raak. Daar trof ik toch zowaar een exemplaar van Return of the Fly (1959) aan. Verre van een revolutionaire film natuurlijk, maar voor een sciencefictionfanaat met een ontegenzeggelijk kitscherige smaak als mijzelf toch onweerstaanbaar voor de schappelijke prijs van drie euro. Tegen de tijd dat ik de kassa had bereikt was hij overigens verder in prijs gedaald naar twee euro, ook geen onfortuinlijke ontwikkeling. Het was een tijdje geleden dat ik herontdekte wat een grabbelbak kan bieden, want mijn excursies naar winkels die dit fenomeen handhaven, zijn de laatste jaren flink afgenomen. Niet alleen vanwege schrijnend tijdgebrek, maar ook omdat ik meen zo'n beetje alle filmtitels die ik in mijn (toch al overdadig volle) kast zou willen hebben staan – afgezien van de allernieuwste – zich daar al lang en breed bevinden.
En daar ligt de onvermijdelijke derde oorzaak van de teloorgang van de grabbelbak: de consument zelf. Daarbij komt toch weer het aloude j'accuse tegenover de digitale mogelijkheden, dat ik aanvankelijk links wilde laten liggen, om de hoek kijken. De gezapigheid van het eenvoudig online kunnen vinden van alle expliciet wenselijke titels domineert het publiek. Waarom nog de moeite nemen fysiek naar de winkel te gaan voor de gewilde titels als je ze makkelijk op het Internet kan vinden? Helemaal waar, maar het spontaan tegen een minder voor de hand liggende titel oplopen en het onmiskenbare genot dat dit oplevert is er zo natuurlijk ook niet meer bij. En met het verdwijnen van DVD's in het algemeen zullen we op den duur ook die goede oude grabbelbak die ons filmfanaten zoveel goede herinneringen heeft bezorgd vaarwel moeten zeggen.
Zo ver is het momenteel gelukkig nog niet. Gesteld kan worden dat tot die dag aanbreekt, het aantal titels dat in de ramsj belandt qua diversiteit en hoeveelheid zal toenemen, gezien de dalende interesse in DVD's als geheel. Maar ook daar zal spoedig een einde aan komen als de DVD uiteindelijk gereduceerd is tot een achterhaald medium, zoals VHS eenzelfde lot dankzij de DVD beschoren was. Dus kom je een grabbelbak tegen, twijfel niet even een blik te werpen. De kans dat je aangenaam verrast wordt, bestaat nog steeds en neemt zelfs toe, maar zal weldra volledig verdwijnen...
