William de Vries is filmmaker en filmverslaafd. Toen zijn ouders ontdekten dat een film op teevee het enige was dat de drukke kleuter rustig kon krijgen, waren zij het eerste gezin in hun buurt met een videorecorder en leeft hij sindsdien op een vast dieet van minimaal een film per dag. Behalve op zondag; dan kijkt hij er drie of vier.
Was het de bedoeling van de regisseur om de kijker het gevoel te geven er zelf als een met handycam gewapende voyeur achteraan te lopen of ging de maker ervan uit dat zijn publiek getraind genoeg was om zich niet te storen aan dergelijke details, maar te concentreren op het verhaal?
Dit vroeg ik mij af toen ik mijn IFFR 2010 bezoek begon met de trillende beelden van Kobayashi Masahiro's Where are You? en hoewel film en verhaal indrukwekkend waren, bleef het onesthetische camerawerk mij nog het meeste bij. Vooral de scènes waarin de hoofdrolspeler door het bos over een hobbelig pad richting de zee liep en de camera er net zo achteraan hobbelde. Het beeld denderde op en neer, op een gegeven moment leek het zelfs alsof de cameraman met zijn voet in een gat trapte, en ik vroeg mij af of het een bewuste keuze was of een bewuste vorm van onverschilligheid.
Harmony Korine ging nog verder door met een oude camcorder zijn Trashhumpers te filmen en het materiaal met behulp van een andere oude videocamera te monteren om de kijker het gevoel te geven dat ze naar in het afval gevonden home videos keken van gemaskerde zieke geesten die afvalbakken leeg haalden en zich daarnaast voornamelijk idioot gedroegen. Het uitgangspunt was hoogst waarschijnlijk, en succesvol, gebaseerd op het idee van Korine's goede vriend Werner Herzog die bij het in 1969 maken van Fata Morgana , eerst de kijker het gevoel wilde geven dat ze naar het gevonden onderzoeksmateriaal van buitenaardse wezens zaten te kijken, maar daar later van afweek. Herzog, zelf ook van de IFFR partij met My Son , My Son, What Have Ye Done? en Bad Lieutenant: Port of Call - New Orleans , plakte bewust het materiaal in de eindmontage waarin zijn camera werd gebeten door een door Nicolas Cage gehallucineerd reptiel.
De filmindustrie probeert al zo lang als ze bestaat met behulp van de meest uiteenlopende apparatuur het beeld zo vloeiend mogelijk te maken, maar het was al in 1925 dat Ewald André Dupont tijdens het filmen van Varieté experimenteerde met een handheld camera. In de jaren zestig werd het documentaire-achtige trillende beeld steeds vaker gebruikt en werden de cinematografen van slecht camerawerk beschuldigd; vele jaren later liet Sam Raimi tijdens het filmen van Evil Dead de camera op een door twee man gedragen houten balk vastmaken; de gebroeders Coen introduceerden zichzelf met experimenteel camerawerk in Blood Simple en tegenwoordig experimenteren cinematografen er - gelukkig maar - lustig op los om bij het publiek een gevoel van realisme te onttrekken wat mij met een glimlach op mijn gezicht doet denken aan een zekere filmmaker die, twee jaar na zijn dood, de Gouden Kalkoen won als slechtste regisseur aller tijden.
Edward Davis Wood was misschien zelfs nu nog zijn tijd ver vooruit toen hij beweerde, nadat zijn geldschieters klaagden over wiebelende kartonnen grafstenen, dat niemand dat zou opmerken en dat film niet over de details ging: 'It's about the big picture.'
Waarom Kobayashi Masahiro die camera zo liet trillen weet ik niet en het is niet dat ik realisme verkies boven estheticisme, maar het riep bij mij een groter gevoel van betrokkenheid op als een soort van 3D effect, maar dan zonder brilletje. Ik liep door dat bos, richting de zee, achter de hoofdrolspeler aan met mijn camera in de hand en hoopte dat niemand zich eraan stoorde dat ik bijna struikelde door in dat gat te trappen.
