De Bosnische Maja Bradaric kwam in 1995 met haar ouders naar Nederland. In 2003 werd zij op zestienjarige leeftijd vermoord. Haar lichaam werd in brand gestoken en aangetroffen in de polder tussen Bemmel en Lent bij de Defensiedijk.
Criminoloog en misdaadjournalist Simon Vuyk schreef een boek over de motieven van de daders, en in de documentaire Sweety. The Friends, Betrayal and Murder of Maja Bradaric, van Menna Laura Meijer , praat Nina, het vriendinnetje van één van de moordenaars, voor het eerst over haar ervaringen. In Schemer laat regisseur Hanro Smitsman zich vooral inspireren door gedragingen binnen een gróep, die kunnen leiden tot een moord zoals die op Bradaric. In de dagkrant van 26 september zegt Smitsman: "Iedereen praat wel eens slecht over iemand anders of laat iemand links liggen. Het besef dat zoiets verkeerd uit kan pakken was best confronterend".
Verkeerd uitpakken doet het inderdaad. Schemer opent met een totaalshot van een auto voor een huis met daarin vijf vrienden. Caesar (Matthijs van de Sande Bakhuyzen), Ilse (Roos Netjes), Mick (Robert de Hoog), Rico (Gerson Oratmangoen), en Frauk (Melody Klaver). Een vrouw stapt uit het huis, en vraagt: "Hebben jullie wat gehoord?". Waarna de film naar een shot in een bosrijke vlakte omgeven door water, snijdt. De camera beweegt langs de vrienden om voorts dichter op Frauk te komen. Titel in beeld- FRAUK. Inzet Flashback.
Structuur
Schemer belicht steeds vanuit verschillende perspectieven de onderlinge relaties in verhouding tot Jessie (Gaite Jansen), het karakter dat losjes is gebaseerd op Maja Bradaric. Deze stijl, focalisatie genaamd, behelst in een verhaal de relatie tussen de gepresenteerde elementen en de visie van waaruit deze worden gepresenteerd. In Schemer ziet de kijker een zestal perspectieven die vanuit een ingenieus scenario zorgen voor zenuwslopende spanning. De film begint vanuit het perspectief van Frauk. Ze vraagt aan Rico of hij Jessie leuk vindt. Rico zegt dat Frauk de enige voor hem is, maar als Rico vervolgens vanuit zijn perspectief wordt belicht, krijgt de kijker informatie die Frauk niet ziet. Focalisatie maakt het onderscheid tussen wie ziet en wie zegt, en in dit voorbeeld ziet de kijker iets anders dan wat Rico zegt. Naarmate de plot zich ontvouwt, worden de onderlinge verhoudingen in relatie tot Jessie steeds heftiger. Dit resulteert in een ijzersterke scène op de kermis waar de vrienden een moord beramen, en waar de kijker steeds dieper in de geest van de karakters komt te staan.
Gouden kalf
Schemer ging eerder in première op het Festival Internacional de Cine de San Sebastián, in de Spaanse autonome regio Baskenland, en kreeg vooral het compliment dat ondertiteling niet nodig was, vanwege de sprekende gezichtsuitdrukkingen van de acteurs. Smitsman toont zichzelf een grootmeester in spelregie, en de acteurs die Caesar, Ilse, Mick, Rico, Frauk, en Jessie spelen, verdienen het Gouden Kalf als ensemble cast. Hun prestatie is niet alleen authentiek te noemen, maar ontroert, schrikt af, en zorgt er bovenal ook voor dat Schemer lang nadreunt. Eén voorbeeld hiervan is de blik van Frauk op het moment dat Jessie in de auto stapt. Er is hier geen dialoog, louter spel, en het zijn dan ook deze kwetsbare en spaarzame momenten die Schemer naar een ultieme kijkervaring brengt. Ook ontwijkt het scenario de valkuilen van een whodunit omdat deze vraag niet centraal staat, echter de geest achter de gedachte hiervan juist wel. Waarom Tirza dan wel en Schemer niet als inzending voor de Oscars?
Conclusie
Schemer scoort met de voor de film gekozen structuur, en heeft hiernaast een geweldige cast. De film zit niet alleen in je buik, maar ook in je hoofd. De beste film van 2010.
