Avant l'Hiver: interview met regisseur Philippe Claudel

Regisseur Philippe Claudel debuteerde in 2008 met het zeer goed ontvangen Il y a longtemps que je t'aime. Deze week kwam hier zijn nieuwste filmAvant l'Hiver uit. Naar aanleiding daarvan sprak MovieScene uitgebreid met Claudel. Wie alleen gevoelig is voor spoilers, kan beter eerst de film kijken en daarna dit interview lezen.

In Avant l'Hiver raakt Paul (Daniel Auteuil) gefascineerd door de jonge Lou (Leila Bekhti), waardoor zijn leven én zijn huwelijk met Lucie (Kristin Scott Thomas) op zijn kop wordt gezet. Waarom wilde u dit verhaal vertellen?

Ik denk omdat ik het nodig achtte. Je moet er zeker van zijn dat je het verhaal dat je wil vertellen op dat moment voor jou het belangrijkst mogelijke verhaal is. In dit geval was dat zo. Dat komt misschien doordat ik het in enkele zinnen kan samenvatten. Het leven dat ik nu leef is het leven dat ik wilde hebben toen ik 20 of 30 jaar was. Maar stel dat dit aan jouw gevraagd zou worden wanneer je 63 bent, de leeftijd van Paul. En stel dat het antwoord nee is, dat je eigenlijk een ander leven had willen leiden. Dat zou verschrikkelijk zijn. Ik wilde dus een mooi schilderij creëren met een mooi hoofdpersonage. Hij is een zeer beroemd neurochirurg met een mooie vrouw, een mooi huis, goede vrienden, enzovoort. Zijn leven is als een soort Franse ansichtkaart, een clichématig beeld van geluk. Daar wilde ik mee spelen. Ik wilde ontdekken wat er onder de oppervlakte speelt. Ik wilde de andere, echte waarheid over dit personage ontdekken. En het probleem is dat deze man tegelijkertijd zeer kwetsbaar is en een zeer drukke baan heeft. Hij heeft geen tijd om op zijn leven te reflecteren. Wanneer hij er eindelijk over begint na te denken, is dat het begin van het einde. Hij realiseert zich dat er geen echte liefde meer bestaat tussen hem en zijn vrouw. En dat er misschien geen echte vriendschap bestaat tussen hem en zijn beste vriend. Niets is echt. Zijn zoon is zelfs niet zijn echte zoon.

Wat was u beginpunt bij het schrijven van deze film?

Dat was de eerder genoemde vraag over of je gelukkig bent met het leven dat je leidt. Stap voor stap heb ik toen de baan van mijn hoofpersonage bedacht. Daarna probeerde ik hierbij een metaforisch verhaal te bedenken. Vervolgens bedacht ik enkele van de belangrijkste scènes. Ook wilde ik verschillende lokaties hebben met grote glazen ramen. Ik wilde immers spelen met het cliché van het röntgenonderzoek en met glazen muren. Die zien we dan ook terug in Paul's huis, het ziekenhuis, de speciale kerk en het museum. Ik wilde een zeer helder universum creëren en tegelijkertijd laten zien dat hoewel we door het glas heen kijken, we feitelijk helemaal niks zien, omdat alles zo complex is.

Niet direct. Pas toen ik het scenario af had, besefte ik dat door de rozen mijn film enkele gemeenschappelijke punten deelt met Haneke'sCache. Dat was toevallig. En toen ik Daniel Auteuill castte, had mijn film al helemaal een bijzonder verband met Haneke's film. Maar ik ben een groot fan van Haneke's werk. Ik hou niet van al zijn films, maar vind zowel de Amerikaanse als de Oostenrijkse versie van Funny Gamesheel goed. Ik vind ook Cacheeen goede film en ben een groot fan van Benny's Video. Ik hou van Hanekes zeer klassieke stijl. Hij heeft een goed gevoel voor framing en voor narrativiteit. En ik vind het altijd mooi om te zien dat hij precies weet waar hij zijn camera moet plaatsen. Dat is heel belangrijk. Maar ik vind zijn films soms iets te kil. Desondanks is zijn werk van grote esthetische en humanistische waarde.

Waren er dan andere regisseurs die u beïnvloedden bij het maken van deze film?

Wat Franse films betreft, ben ik een groot fan van Claude Sautet. Ik houd ervan hoe hij de menselijke natuur observeert. Het was ook een regisseur die heel veel hield van zijn acteurs. In zijn films is die liefde voelbaar. Maar ik wilde in deze film een mix maken tussen een intiem drama en een thriller. Het klinkt een beetje belachelijk om te zeggen, maar je zou het een mix tussen Ingmar Bergman en Alfred Hitchcock kunnen noemen.

Hij is door haar geraakt. En het is voor hem belangrijker om geraakt te worden door de emotionele kant van Lou dan door haar seksuele kant. Wanneer hij Lou ziet, staat zij aan het begin van haar leven. Alles is voor haar nog mogelijk. Iedere keer als ik mijn studenten zie, voel ik mezelf een beetje raar. Ik ben blij ze te zien, maar zij zijn rond de twintig jaar en alles is mogelijk voor hen. Ik ben nu 52 en ik heb veel minder tijd dan hen. Ik denk dat de tijd wanneer je 20 jaar bent zeer opwindend is. Je bent tegelijkertijd opgewonden en bang over je toekomst. Ik denk dat hierom Lou zo belangrijk is voor Paul. Het is alsof hij zijn eigen verloren verleden terugziet.

Waarom creëerde u het personage van Lucie's zus?

Ik vind het altijd belangrijk om te laten zien hoe vreemd het is dat mensen zo van elkaar kunnen verschillen, ondanks het feit dat ze dezelfde opvoeding en dezelfde ouders hebben gehad. Dat is het geval met de twee zussen. Dit was ook het geval in mijn eerste en tweede film. Het is een soort obsessie voor mij. Tegelijkertijd is Lucie interessant, omdat ze dan wel misschien gek is, maar wel de waarheid spreekt. Aan het begin van de film vraagt ze aan Lucie hoe lang ze inmiddels in die glazen gevangenis woont. Het is een terechte vraag. Haar huis is als een gevangenis. En wanneer richting het einde van de film Paul en Lucie naar de psychiatische inrichting gaan, is Lucies zus volkomen stil, terwijl zij praten en zich belachelijk maken. Het is oncomfortabel en opeens begint Lucie's zus te lachen en vertelt ze dat ze moeten oprotten. En ze heeft gelijk. Zij is niet het probleem, Paul en Lucie zijn het probleem. Ze heeft dezelfde rol als de nar in verhalen in de Middeleeuwen. Hij is de gekke bediende van de koning, maar net als hier het geval is, is het de nar die de waarheid vertelt.

De film heeft een open einde. Denkt u wel eens na over wat er met uw personages gebeurt nadat de film is afgelopen?

Dat is niet mijn taak. Dat is jouw taak. Ik probeer meestal een open einde te bedenken. Ik wil samen met het publiek werken. Ik wil lege ruimtes creëren en weiger een conclusie te schrijven. Ik weiger om in de stijl van Amerikaanse films te werken. Als je de bioscoop verlaat na het zien van een Amerikaanse studiofilm is alles voorbij. Er zijn geen vragen meer. In veel Europese films is dat niet het geval. Wanneer ik een film maak, wil ik dan ook samenwerken met het publiek. Ik hoop dan dat na het einde van de film als de mensen naar huis gaan ze nog enkele dagen kunnen reflecteren op het hoe en waarom van de film. Volgens mij, en dat is puur mijn eigen interpretatie, is aan het eind van de film de glazen muur tussen Paul en Lucie groter dan aan het begin. We lijken af te stevenen op een clichématig happy end. Hij werkt weer, hij speelt tennis, hij heeft een geweldig diner met Lucie en zijn vrienden. En ze hebben allemaal plezier. Maar wanneer hij op een cassettebandje de zingende Lucie weer hoort, ontdekken wij dat hij diep van binnen volledig gebroken is. Dit is niet een erg optimistische film.

Ze is inderdaad een geweldige actrice, maar ze is zeer moeilijk om mee te werken en ik geef het nu op. Het is mijn laatste film met haar. Thomas is een moeilijk persoon die niet de richting van de regisseur wil volgen, maar haar eigen kant op wil. En je moet altijd met haar vechten. Daarom is het mijn laatste film met haar. Dat is best jammer, omdat ik haar graag fotografeer. Ze is heel mooi, maar we hebben een complexe haat-liefde relatie. We hebben een soort haat-liefde relatie.

Komt dat wellicht doordat u Frans bent en zij Engels?

Nee, ik denk niet dat dat de reden is. Het ligt veel complexer denk ik. We zijn allemaal complexe wezens en soms zijn er onverenigbare verschillen tussen ons. Na mijn eerste film tot het begin van deze film gingen we heel vriendschappelijk met elkaar om. We lunchten met elkaar, gingen op koffiebezoek, enzovoorts. Maar toen we begonnen met het opnemen van deze film ging het op de eerste dag gelijk fout.

Nee! Alles ging goed met hen.

Waarom castte u Daniel Auteuil en Leila Bekhti?

Het was voor mij een droom om met Daniel te werken. Hij is een groot, getalenteerd, waardevol en zeer bijzonder Frans acteur. En we hopen in de toekomst nog eens een film samen te maken. Leila was een verrassing voor mij, maar ik kende haar wel al uit enkele Franse comedies en dramafil Ze is jong en mooi en daarnaast zeer vriendelijk en professioneel. Ik wilde haar jeugdigheid gebruiken. Haar personage moet soms overkomen als een zeer jong, kwetsbaar en verloren meisje, en soms als een zeer glamoureuze vrouw in een rode jurk. Soms is ze een normale student, soms een ouder persoon. Bekhti kan erg goed verschillende soorten personages spelen.

Dit verhaal kan niet in romanvorm worden verteld, omdat het een verhaal over stiltes is en over de onmogelijkheid voor mensen, of beter gezegd voor koppels, om echt met elkaar te communiceren. En ik wilde de stilte filmen, een verbinding aangaan met de stilte. Als je mensen gedurende een twintigtal seconden filmt, terwijl ze volledig stil zijn creëer je een gevoel van huiver. Je kunt niet hetzelfde doen in literatuur. Je schrijft dan alleen 'De man spreekt niet.' Dat is kil.

Zou u ooit één van uw eigen boeken willen verfilmen?

Oh nee, dat weiger ik. Ik wil wel mijn eigen filmscenarios schrijven, maar ik wil geen verfilmingen van mijn romans.

U bent ook professor in literatuur. Wat voor gelijkenissen ziet u tussen literatuur en film?

Ik heb beide nodig om mijn sprituele en artistieke voeding binnen te krijgen. Maar ik wil ook een docent zijn, omdat het me een kans geeft om de jongere generatie te observeren en de verschillen tussen deze generatie en die van mij te begrijpen. Ik probeer mijn studenten iets van mijn geringe kennis over film en literatuur mee te geven, maar ik pak ook wat dingen van hen op. Ik krijg er energie door en raak nieuwsgierig naar nieuwe cultuurvormen. Er heeft zich een heuse revolutie voltrokken tussen mijn generatie en die van nu. Onze verbondenheid met nieuwe communicatiemiddelen als de mobiele telefoon, de computer en het internet heeft ons volledig veranderd. Ik ben een zeer oude man, omdat ik nog met pen en papier schreef en papieren boeken las. En ik was verbaasd toen ik ontdekte hoeveel berichten mensen tegenwoordig schrijven in een dag. Ik denk dat dit in de geschiedenis van de mensheid het belangrijkste moment is voor het schrijfproces. Want iedereen schrijft de hele tijd. Voornamelijk onzin, maar men schrijft wel een hoop.

Ja zeker. Mijn belangrijkste passie in het leven is misschien wel bergbeklimmen. Toen ik twintig was probeerde ik een gids van bergbeklimmers te worden in Chamonix. Het is er niet van gekomen, maar het blijft een passie voor me. Ik kan nog wel af en toe pauzes nemen van het regisseren en schrijven om te gaan bergbeklimmen.

Weet u wat uw volgende project zal zijn?

Ja, ik wil de opnames van mijn volgende film volgend juni of juli beginnen. Het is een film over een jongentje tussen de 12 en 14 jaar. En ik wil de kindertijd gedurende die moeilijke periode observeren.

Ik begin in januari met de casting. Alleen moet ik nog een jonge acteur vinden en dat is niet gemakkelijk. Ik wil een nieuwe acteur ontdekken die nog geen acteerachtergrond heeft. Ik kijk er naar uit om met de jeugd te werken.

Onze recensie van Avant L'Hiver vind je hier.