Zijn methode werkt als volgt; zonder enige vorm van voorbereiding, los van het verkrijgen van toestemming natuurlijk, werkt Wiseman maar vier tot zes weken in de instellingen waar hij registreert.
In zijn eerste in zwart wit gefilmde documentaire Titicut Follies (1967), waarin hij patiënten van het Bridgewater State Hospital in Massachusetts volgt, is zijn stijl al onderscheidend. Hij werkt met één camera en registreert het geluid bij voorkeur zelf. Het is een interessant aspect van zijn werk dat nu al drieënveertig jaar hetzelfde is. Hoe kun je, terwijl je het geluid registreert, regie-aanwijzingen geven? Wiseman laat de geluidsboom, een vork met een microfoon eraan vastgeplakt, de regie voeren. Op deze manier heeft Wiseman al vele documentaires gemaakt, steeds weer in sociale instellingen. Zo maakte hij in 1989 , een zes uur durende registratiemarathon in een ziekenhuis, en in het in 1994 verschenen registreert hij het leven op een middelbare school. Wiseman beweegt de boom in een richting alsof het een verlengde van zijn stem is en hierdoor weet de cameraman wat hij moet ‘vangen’. Het zijn sociale pamfletten die zonder gebruik van voice-overs en interviews, puur registratief, iets zeggen over een instituut. De invulling ervan ligt in de handen van de kijker.
Moviesense sprak de meester. Jet lagged als hij was, had hij toch even tijd.
Wat is de vraag die u in uw meer dan vijftig jaar durende carrière het meest heeft gehoord?
De vraag die ik het meest hoorde is of de camera het gedrag van mensen beïnvloedt. Ik denk het niet want mensen zijn geen goede acteurs om hun gedrag te veranderen. Als ze niet gefilmd willen worden, zeggen ze dat gewoon.
Wat mij aantrok na het zien van de eerste tien minuten was een gevoel van naar de gym te willen gaan. Wat was uw gevoel?
Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in boksen. Ik bokste een tijdje toen ik 13 jaar was, en volg het al heel lang. Ook het thema van menselijk geweld zit in veel van mijn fil Titicut Follies (1967) gaat over mensen in een gekkenhuis die de meest gewelddadige delicten hebben gepleegd. Law and Order (1969) vertelt over de politie in haar pogingen mensen te weerhouden en te arresteren bij het plegen van geweld. Juvenile Court (1973) vertelt over de staat die straft, en opvoedt. Domestic Violence (2001) gaat over geweld binnen de relationele sfeer. De militaire films Manoeuvre (1979), Basic Training (1971), en Missile (1987) vertellen allemaal over het geweldmonopolie van de staat en de verdediging ervan. Dus heel specifiek op een abstracte manier is geweld een belangrijk onderdeel van mijn fil Ook in één fictiefilm van mij, The Last Letter (2002), speelt het geweld van de Duitsers tegen de Joden een belangrijke rol.
Als ik naar uw films kijk, zie ik een vast patroon. Bij Boxing Gym moest ik aan High School II (1994) denken. Films met een soortgelijke structuur; de hiërarchie van het leven op een middelbare school verweven met meer specifieke scènes in de kamer van de onderdirecteur. Is dit iets dat u aantrekt?
Ik denk dat dit gewoon iets is wat op al deze verschillende plaatsen gebeurt, dus dan gebruik ik het. Het is niet zo dat ik het zoek, het gebeurt gewoon vanzelf.
Uit: Boxing Gym
Ik bedoel het meer als een edit structuur na het draaien.
In elke film moet je het ritme van je bepalen. En deze sequenties zijn nuttig, niet alleen vanwege de informatie die wordt getoond, maar ook voor het interne ritme van de film.
U vertelde dat u zes weken filmde, en tien maanden monteerde. Was dit een dagelijkse discipline?
Jazeker. Ik werkte zes dagen, en tijdens het monteren zeven. Ik hou van monteren want daar krijgt de film pas echt kleur.
Hoe blijft u enthousiasme houden met een dergelijke werkwijze?
Je moet wel. Je bent er om te werken, om de film te maken. In de montage zoeken je je film tussen de rushes.
Zijn er dagen geweest dat er niets gebeurde op het niveau van een dramatische noodzaak?
Natuurlijk. Niet alleen dagen, maar ook delen van de dag dat er niets gebeurde. Ik denk dat dat ook normaal is want film is immers een condensatie van de vele weken dat ik draaide. Het is daarom ook interessanter wat er in de uiteindelijke film zit. Ook hangt het af van het tijdstip waarop je draait; om 15.00 uur 's middags kan het zijn dat er niemand in de gym is, terwijl die om 17.30 uur vol zit.
Wilde u op een psychologisch niveau per se altijd aanwezig zijn?
Je moet wel, want je weet niet wanneer er iets interessants gaat gebeuren. Dus op het moment dat je besluit een film te draaien, moet je er zijn. Het is geen baan van 9 tot 5.
's Avonds was de gym dicht?
Drie dagen per week was de gym open tot 20.30 uur.
De mensen die er komen, vooral de kinderen, hoe frame je...
Je doet niets. Kinderen zijn nieuwsgieriger, maar mijn ervaring is dat wanneer zij iets doen, ze de camera vergeten. In het geval van Boxing Gym kwamen de kinderen om te boksen dus een verschil tussen kinderen en volwassenen was er niet. Soms wel.
Wilden de kinderen de camera niet zien?
Soms willen volwassenen dat ook niet, en wanneer dat zo is dan laat je het ze zien. Op deze manier maak je het proces van filmmaken toegankelijk en minder mystiek. Als iemand door de lens wil kijken, of wil zien hoe een tape recorder werkt, dan laat je ze hun gang gaan.
Eén aspect van het proces van monteren is onderhevig aan het type film dat u maakt. Zo is Boxing Gym in relatie tot Le Ballet de l’Opéra de Paris (2009) sneller ge-edit. Kan ik dit zo zeggen?
Ja. De gebeurtenissen zijn sneller dus dan is de montage dat ook, terwijl je in La Danse een hele dans liet zien waar niet in te knippen viel.
Uit: La Danse
Wanneer u een boksscène toont, waarom gebruikt u dan ook cut aways?
Ten eerste liet ik niet het gehele gevecht zien, maar slechts een deel. De cut aways, kijk shots, duren nooit langer dan een minuut. En het is belangrijk om de mensen die kijken te laten zien, want de reactie op hun gezichten is onlosmakelijk verbonden met het gevecht in de ring.
In Welfare (1975) is het ritme van de montage anders...
De montage is in elke film anders omdat het moet beantwoorden aan het onderwerp. In Boxing Gym zijn de sequenties dan ook korter dan in La Danse .
Maar toch ook de energie in een boksschool die hiervoor zorgt?
In Boxing Gym is het niet alleen de energie, maar alles gebeurt veel sneller. Zeker is de energie een element, maar niet het enige element.
In Welfare zitten mensen aan een bureau dus zou je dit dan minder energiek kunnen noemen?
Het is afhankelijk van de woorden. Mensen moeten goed naar elkaar luisteren, en hierin kan ook energie schuilen.
Hoe is uw relatie met de camera operator?
De methode is dat ik bepaal wat we filmen. Hij heeft één oog op mij, het andere op datgene wat hij filmt. En ik kijk naar hem met één oog, en met het andere naar datgene wat er gefilmd wordt. Op deze manier krijg je wat je wilt.
Kwam u wel eens fouten tegen?
Fouten waarin?
In de communicatie bijvoorbeeld.
Nee. Je moet elkaar heel goed kennen.
Een beetje zoals de relatie tussen Martin Scorsese en Thelma Schoonmaker (editor)?
Ja. Daarover heb ik alleen gelezen.
Ik kan weinig fouten vinden in uw films, behoudens enkele, wellicht overbodig zijnde, zoom ins, of reframings van de camera.
En als iets niet werkt, snij ik het eruit. Als een zoom in niet werkt, gaat deze weg.
Is de zoom in een middel om een emotie te versterken?
Of om dichter op iemand te komen. Wanneer ik het idee krijg dat iets teveel over het proces van filmmaken weggeeft, snij ik het eruit.
Michael Moore is immer aanwezig, ú bent zoals een geest.
Ik ben aanwezig in de keuzes die ik maak. Ik ben niet aanwezig zoals Michael Moore dat is. Ik vind de films van Michael Moore dan ook geen fil Ze gaan allemaal over Michael Moore, en zijn visueel niet interessant.
Er zit toch wel enige sociale relevantie in zijn films?
Jawel, maar op een didactische, niet interessante manier. Natuurlijk zit er sociale relevantie in zijn werk, ik betwijfel echter de relevantie van Fahrenheit 9/11 (2004). Ik denk namelijk niet dat deze film iets heeft veranderd.
Hoe zou u een dergelijke aanpak...
Ik maak geen geen didactiek, en ben zeker geen priester.
Mijn favoriete scène uit Boxing Gym is die waarin een jongen uit Noord Houston zegt: "I am a big guy, I don't need my feet. My hands are phenomenal". Het zijn deze scènes die een film meer aangenaam om te kijken maakt.
Het geeft het ook meer dimensie, denk ik.
In de opening gebruikt u vele close ups van posters, buzzers, foto's, de Raging Bull poster, is dat een bewuste keuze om de toon te willen zetten?
Natuurlijk. Het moet een bepaalde context geven.
Je zou dus ook vanuit een totaal shot meteen naar het boksen in de gym kunnen snijden?
Jazeker.
Wanneer besloot u te willen observeren, en niet gebruik te willen maken van interviews, titels, of voice over narratie?
Ik gebruik nooit narratie.
Dat weet ik, maar wanneer was voor u het moment dat u uw stijl bedacht?
Dat was voor Titicut Follies (1967). Sommige mensen maken goede films met narratie. Ik heb daar ook niets tegen, maar ik gebruik het niet omdat het de kijker van het onderwerp scheidt. Ik hou er van als de kijker in het midden van de actie wordt gegooid, en nadenkt over datgene wat hij of zij ziet in relatie met zijn of haar eigen relatie of ervaring.
