Elysium - recensie

Met één druk op de knop komt alles weer goed, toch?

Het is het jaar 2154. Omdat de aarde verwoest is door oorlogen en klimaatverandering, heeft een kleine elitegroep de aarde verlaten en zich gevestigd in een ruimteschip met de naam Elysium, dat in een baan rond de opgegeven planeet circelt. Op Elysium is het leven goed, de heuvels groen en de huizen modern. Ziektes zijn in no-time te genezen. Op de puinhopen van de aarde heerst echter chaos, uitbuiting en criminaliteit. De verwoeste steden zien eruit als een oorlogsgebied en wie het niet meer redt, wordt aan zijn lot overgelaten. Af en toe doen er mensen een poging om met oude ruimteschepen Elysium te bereiken, bijna altijd tevergeefs. Ondertussen is er op Elysium een machtstrijd gaande waar Delacourt (Jody Foster), een hoge functionaris, middenin zit. Tegelijk wordt Max (Matt Damon), een veroordeelde die net zijn straf heeft uitgezeten, op aarde getroffen door een ernstige aandoening waaraan hij zal overlijden, tenzij hij Elysium weet te bereiken om daar te genezen.

DatElysium een moralistische boodschap verpakt in een science-fiction film, is vanaf het begin al duidelijk. De kleine toplaag heeft alle rijkdom, terwijl de massa in ellende blijft leven. Er vindt op aarde op grote schaal uitbuiting plaats in fabrieken waar arbeiders onder slechte omstandigheden robots moeten maken - diezelfde robots die de massa klein houden. De boodschap wordt kortom breed en dik uitgesmeerd. Waar regiseur Neill Blomkamp, die ook het script scheef voorElysium, in zijn sterke speelfilmdebuutDistrict 9 veel aan de verbeelding overliet en op een creatieve manier het verhaal vertelde, is daar inElysium geen sprake van. Alles wordt direct in het gezicht van de kijker gegooid en vervolgens nog eens uitgelegd. Inventiviteit is hier ingeruild voor grote special effects en virtuele decors.

Zowel Jodie Foster als Matt Damon zetten solide rollen neer, maar weten de personages geen ziel te geven. Haar jaren '80 schoudervullingen en haar hele houding voelen aan als iets uit een voorbij tijdperk. Wat ook niet meewerkt is dat Foster's rol duidelijk hoorbaar achteraf opnieuw door haarzelf met een zwaar accent is ingesproken. Van dat laatste hebben ook andere acteurs in bijrollen duidelijk last. Damon is prima als een voormalig gevangene, maar moet om die reden zijn lichaam dan echt vergeven zijn van tatoeages? Ook het camerawerk is degelijk, maar overstijgt nergens de middelmaat.

Dat van grote blockbusters het script niet altijd even goed klopt, is op zich niet erg. Maar bijElysium is het door de grootte van de gaten storend. Waarom kan er wel voor waarschijnlijk astronomische bedragen een ruimteschip inclusief dampkring worden gebouwd, maar is op aarde blijkbaar niets meer mogelijk? Het lijkt er meer op dat het in Hollywood 'lekker' wordt gevonden om een samenleving in verval te laten zien, met ingestorte huizen en mensen die primitief elkaar te lijf gaan. Ook in films alsOblivion enWorld War Zzie je dit terug. En natuurlijk doen politiek en multinationals het nooit goed. Ook het feit dat het zich in 2154 zou afspelen, zie je alleen aan wat high-tech speeltjes af. Het ronde ruimteschip komt rechtstreeks uit Kubricks2001: A Space Odyssey (1968!), terwijl op aarde de tijd zo te zien 150 jaar heeft stilgestaan.

Neill Blomkamp heeft met Elysium duidelijk een poging gedaan om het meer te laten zijn dan alleen blockbuster. Maar de moraal ligt er zo dik bovenop, dat hij als regisseur en schrijver helaas zijn doel voorbij is geschoten. De beelden zien er prima uit en Damon en Forster zetten degelijke rollen neer, maar een ziel ontbreekt. Als aan het einde met één druk op de knop het hele probleem ineens is opgelost, loopt ook de laatste geloofwaardigheid met een laatste zucht uit de inmiddels legeElysium ballon.