Afgelopen week waren in EYE de eindexamenfilms van de Lichting 2014 van de Filmacademie te zien. Een gevarieerde en rijke oogst. Maar welke films sprongen er echt uit?
Het is inmiddels een traditie dat de afstudeerfilms van de eindexamenstudenten van de Filmacademie, dit jaar Lichting 2014, een week lang onder de noemer Keep an EYE te zien zijn in het Filmmuseum aan het IJ. Premières en prijzen: alles om de films in het zonnetje te zetten en tegelijk kritisch door publiek en pers bekeken te worden. Naast de prijzen die de Filmacademie zelf uitreikt - de zogenaamde Gouden Veren - waren er ook een aantal professionele uitreikingen. Zo wist Gameboy de Topkapi Fictie Filmprijs in de wacht te slepen, kreeg Noord Oost Hard West de VPRO Documentaireprijs, ging de NCP Publieksprijs naar If Mama Ain't Happy, Nobody's Happy en gaf een jury met filmjournalisten de KNF prijs aan Fernweh.
De oogst bestond dit jaar uit zeven fictiefilms en zeven documentaires, van experimenteel tot vrij conventioneel. Eerder bespraken we al de fictie films , nu is het de beurt aan de documentaires. Deze zijn later dit jaar, door een samenwerkingsverband met diverse omroepen, ook op tv en via Uitzending Gemist nog te zien.
If Mama Ain't Happy, Nobody Is Happy (Mea de Jong)
Als enige heeft Mea de Jong dit jaar een onvervalst ego-document gemaakt. InIf Mama Ain't Happy, Nobody's Happy duikt ze in haar familiegeschiedenis en dan vooral de vrouwelijk tak. In gesprekken met haar moeder probeert ze te achterhalen hoe de vrouwen binnen de familie het vaak zonder man toch wisten te rooien. Het is een openhartig gesprek waarbij ook Mea zich kwetsbaar opstelt. Ook wordt ze uitgedaagd door haar moeder om open te zijn in haar beweegredenen de film te maken. Wat op papier een navelstaarderig project zou kunnen zijn, pakt in de film behoorlijk verfrissend uit. Dit komt door de humor en relativering in de gesprekken, de effectieve montage van oude beelden met nieuw materiaal en de ontwapenende en persoonlijke aanpak. Je moet er even inkomen, maar tegen het einde ben je verkocht.
Jett Rebel: Ready For Takeoff (Harme Rieske)
De 23-jarige zanger Jelte Steven Tuinstra, beter bekend als Jett Rebel, maakt een stormachtige muzikale carrière door. In Jett Rebel: Ready For Takeoff volgen we de Haagse zanger, componist en gitarist van zeer dichtbij met optredens in het land en thuis bij zijn ouders. Harme Riekse heeft de documentaire opgehangen aan de gedreven gitaarmaker Sjak Zwier die speciaal voor Jelte een gitaar bouwt, waarmee het meteen zijn muzikale volwassenwording symboliseert. Het enthousiasme van de jonge muzikant heeft Rieske perfect weten te vangen. Diep gaat de documentaire niet, daarvoor zijn de gesprekken te oppervlakkig, maar het plezier spat van het scherm af. Hij beklijft niet, maar met een big smile de film uitkomen is ook een prestatie.
Mij Krijg Je Niet (Sjoerd Niekamp)
In Mij Krijg Je Niet portretteert Sjoerd Niekamp Gerda, een vrouw met een ernstige ziekte die niet lang meer te leven heeft. Niekamp kiest er bewust voor om nergens de ziekte of de levensverwachting te benoemen. Zijn benadering is meer die van een omtrekkende beweging: door haast terloopse momenten wordt de pijn zichtbaar. Soms met humor, zoals bij het kopen van een nieuwe keuken als Gerda de verkoper zegt dat de garantietermijn langer is dan de tijd die ze zelf nog heeft. Maar soms ook confronterend, bij de zoveelste lichamelijke terugslag. Het is letterlijk en figuurlijk een afstandelijke documentaire geworden. Niet alleen blijft de camera op grote afstand op emotionele momenten, ook dringen we nooit binnen tot Gerda's innerlijk. Hierdoor raakt de film je ook nauwelijks. Pas als we haar uit woede in het bos met een stok tegen bomen zien slaan, komt de film dichterbij. Helaas is dat meteen ook het enige moment.
Noord Oost Hard West (Bart van den Aardweg)
Dat voor sommige jongeren het leven in Amsterdam West niet alleen op straat pittig is, maar minstens zo hard - zo niet harder - op de kickboksschool, laat Noord Oost Hard West op indringende wijze zien. Het is een prachtig in cinemascope geschoten documentaire die een groep jongens volgt die via het kickboksen discipline, respect en doorzettingsvermogen wordt bijgebracht. Het contrast tussen de zware sportschooltraining en het ogenschijnlijk relaxte leven buiten op straat wordt via een knappe montage getoond, versterkt door een donkere soundscape. Er hangt een beklemmendheid over de film heen; de fragiele balans tussen zelfbeheersing en uitbarsting is zeer voelbaar. Bart van den Aardweg maakt met deze film indruk door je als kijker op scherp te zetten.
Nowhere Place (Susanne Opstal)
Bij Nowhere Place overviel me als enige film de twijfel of ik naar een echte documentaire of een documentair lijkende fictiefilm zat te kijken. We zien een aantal mensen die - los van elkaar - hun grenzen opzoeken. Een bergbeklimmer scheurt zich telkens weer los van zijn gezin omdat de drang om de hoogste bergtoppen te beklimmen sterker is dan de band met zijn vrouw en zoontje. En een Duitse ruimtevaarder is bezig met een missie naar Mars, maar wel een enkele reis. Hij moet zijn vrouw dus voorgoed achterlaten op aarde. Tussendoor zien we nog beelden van waaghalzen die zonder enige bescherming honderden meters boven de grond op torenhoge gebouwen klauteren. Maar wat Susanne Opstal met deze film wil, blijft vaag. Het geheel maakt een erg rommelige indruk. De rode draad tussen de personen is wel erg dun, en de personages blijven steken in sjablonen. De enige vraag die bij mij oprees was: wat is echt en wat is bedacht?
Onder Ons (Guido Hendrikx)
Pedofilie lijkt, na de extreme openheid in de jaren '60, nu te zijn doorgeschoten naar hysterie en taboes. Alleen al daarom is Onder Ons van Guido Hendrikx een bijzondere poging een nieuw geluid te laten horen. Dit is letterlijk te nemen, want de verhalen van jonge pedofielen worden niet door henzelf voorgelezen, maar door acteurs. Dit om elke vorm van herkenning te voorkomen. Toch werkt dit bijzonder goed, omdat de vorm ook al veel zegt over de stigmatisering van deze groep mensen. We horen hoe ze worstelen met hun gevoelens en hoe ze zelf ook bang zijn om de grens van fantasie naar werkelijkheid over te gaan. Onder de stemmen zien we afwisselend abstracte beelden van landschappen en demonstrerende mensen die pedoseksuelen uit hun buurt willen weren. De beelden sluiten niet altijd even goed aan bij de verhalen, maar het geheel maakt indruk door de verstilde vorm en het blootleggen van de problemen van de jongens, zonder stigmatisering of hysterie.
Vaderland (Nathalie Crum)
Een film over melancholie, verlangen en verlies, dat lijkt de essentie van Vaderland te zijn. Het is een film die het van sfeer en vorm moet hebben, gedragen door een poëtische stem die met een Limburgse tongval de kijker meeneemt naar een tijd en plaats die ver van het hier en nu ligt. We zien beelden van een autosloperij, een uienfabriek en een hoefsmid. Tussendoor scheert de camera op zijn kop boven de velden. De associatieve beelden werken niet altijd even sterk, en enige pretentie ligt soms op de loer. Maar in de tweede helft van Vaderland , wanneer de klassieke muziek de boventoon gaat voeren, weet de film een mooi lyrisch gevoel op te roepen.
