Het is deze maand 20 jaar geleden datQuiz Showin de bioscoop verscheen.Tijd om te kijken of deze film nog steeds stand houdt.
Vandaag de dag bestaat er gelukkig genoeg scepsis over de echtheid van beelden. Waar fotografie eens nog werd gezien als een onomstotelijk objectief medium, heeft de lage drempel voor het gebruik van beeldbewerkingssoftware als Photoshop ervoor gezorgd dat men nu bij iedere opmerkelijke video of foto direct vraagtekens zal zetten. Wat is er precies te zien op het beeld? Wie heeft het gemaakt? Waar zie ik het? En – nog belangrijker: wie profiteert van het bestaan van dit beeld?
Twenty One
In de jaren ’50 van Robert RedfordsQuiz Show was het publiek nog niet zo kritisch. De film verhaalt over het schandaal dat ontstond nadat oud-deelnemer van populaire quiz showTwenty One Herb Stempel (John Turturro) claimde dat de makers hem na een ongekend lange reeks aan winsten dwongen te verliezen van nieuwkomer Charles van Doren (Ralph Fiennes). De film centreert zich rond de jonge advocaat Richard Goodwin (Rob Morrow) die terecht vermoedt dat de rook van geruchten de aanwezigheid van vuur zou verraden. Zijn speurtocht brengt hem langs zowel de makers van de show als een groot aantal deelnemers. Langzaamaan blijkt het vuur groter te zijn dan hij zich had kunnen voorstellen.
De wissel
Al ver voordat Goodwin het plaatje binnentrad, werd er al gesjoemeld met de uitslagen en constructie vanTwenty One.De producenten van de show – op de loonlijst van NBC – kwamen er namelijk achter dat de aanwezigheid van een continue persoonlijkheid de kijkcijfers van hun programma erg positief beïnvloedden. Iedere nieuwe aflevering bleek men naar de buis te rennen om te kijken of de inmiddels bijna vaste gast weer de antwoorden zou weten op de venijnige vragen over geschiedenis en wetenschap. Zie daar Herbert Stempel, de zwaar bebrilde joodse deelnemer die week in week uit bleef winnen. Maar niet omdat hij zo slim was, maar omdat men hem simpelweg de antwoorden gaf. Dit ging lange tijd goed, maar op een gegeven moment bleken de kijkcijfers te stagneren. Charles van Doren – innemende universitair docent en zoon van Pulitzerprijs winnaar Mark van Doren – bleek de oplossing. Maar daarvoor moest Herb wel eerst even verliezen.
Entertainment
Toen Charles van Doren aan zijn reeks winsten begon (eveneens op de hoogte van de vragen, en later zelfs antwoorden) ging het weer beter met het programma. Het verwisselen van het bekende gezicht bleek een goede zet om de kijkcijfers weer de hoogte in te krijgen. Alleen wel wederom ten koste van het vertrouwen van de toeschouwer. De grootste vragen die Redford in zijn film stelt hebben te maken met de verantwoordelijkheid van de programmamaker hierin. Als het publiek blijft kijken, maakt het dan uit dat er gesjoemeld wordt met de deelnemers? Is het bieden van vermaak niet het enige doel van entertainment? Maakt het dan nog uit hoe men dit voor elkaar krijgt? Hebben de makers hier überhaupt een verantwoordelijkheid tegenover hun publiek? Voor de door Martin Scorsese gespeelde directeur vanTwenty-One sponsor Geritol is het duidelijk: “the audience didn’t tune in to watch some amazing display of intellectual ability. They just wanted to watch the money.”
Zelfbedrog
Hoewel het uitkomen van de frauduleuze praktijken in het quizshowcircuit heeft gezorgd voor ontslagen, evenals veranderingen in de opzet van programma’s en de relatie tussen sponsor en makers, is dergelijk televisueel bedrog bij lange niet verdwenen. De meest opvallende voorbeelden komen wel uit het ironisch getitelde ‘reality’-genre, waarvan televisietussendoortjesPawn Stars enStorage Wars belangrijke overtreders zijn. In het laatstgenoemde programma schuilt achter vrijwel elke façade van plastic opbergkisten wel een antiek Hammondorgel of een pistool uit de Amerikaanse Burgeroorlog. Daarnaast zal een baantje in een pandjeswinkel lang niet zo spannend zijn als tv ons wil doen geloven. Maar het zoveelste kapotte horloge van zolder zal lang niet zoveel bekijks trekken als de linker sok die John Wayne inThe Searchers droeg. Wil men eigenlijk wel de realiteit zien? Of wil men nog steeds Charles van Doren gewoon zien winnen?
Glans
Quiz Show maakt overigens duidelijk dat er zeker dingen veranderd zijn. In de eerste minuten van de film worden we blootgesteld aan de wijze waarop de legitimiteit vanTwenty-One geclaimd werd. Onder begeleiding van het frivole jazznummerMack the Knife zien we de envelop met vragen uit een zwaarbewaakte kluis gehaald worden. Een dynamische camera volgt de envelop met een glorieuze technicolor-look richting de studio. Ondertussen rennen mensen naar huis of dringen voor ramen om het begin van de show niet te missen. De dure showbizzglans van het intro is echter net zo gechoreografeerd als de quiz zelf. Het is daarom niet verwonderlijk dat ‘echt’ er tegenwoordig uitziet als goedkoop en handheld; zonder inmenging van dure (post)productionele processen. Ondanks dat dit fenomeen uiteraard veel verder reikt, reflecteertQuiz Show op fraaie wijze de ondergang van het vertrouwen in het grootse.
20 jaar later
Net als inOrdinary People enA River Runs Through It lijkt Redford zich als regisseur inQuiz Show onzichtbaar te maken. Afgezien van een enkele montagesequentie houdt hij zich voornamelijk aan chronologie en continuïteit. Hierbinnen heeft hij echter een scherp en gelikt drama weten te maken waarin hij het beste haalt uit John Turturro en Ralph Fiennes. Het resultaat is een veelal vergeten film die niet om de hypocrisie van zijn karakters heen draait.
Voor wie benieuwd is: de originele aflevering waarin Charles van Doren Herbert Stempel versloeg, is hier te bekijken .
