The Dark Horsewerd door het publiek bejubeld in Rotterdam. Maar is de film echt zo goed?
De laatste dagen verschenen ter afsluiting van het Internationaal Filmfestival in Rotterdam allerlei evaluaties. Zo berichtte NRC Handelsblad over hoe het internationale prestige van het festival afneemt. Journalisten uit de door ons omringende landen laten het festival links liggen en geven de voorkeur aan Sundance (Utah, Amerika) en de Berlinale. Die afnemende grandeur werd en wordt soms geassocieerd met vertrekkend directeur Rutger Wolfson, die een flinke stempel drukte op de vormgeving van het programma. Ook vorig jaar was er al uitgebreid aandacht voor deze ontwikkeling.
Veelbelovend
Ik mis echter de kritische noot aangaande het festivalpubliek. Het is niet chique om het publiek, waar het festival haar bestaansrecht aan ontleent, te bekritiseren. Maar ik kan het niet laten. Het waren immers de bezoekers van het festival die de publieksprijs gunden aan een middelmatige film. Aan de talloze innovatieve producties lag het niet.The Dark Horsevan James Napier Robertson had de kijker in Rotterdam, en ook bij het kleine zusje, het IFFRig (in Groningen) volledig ingepalmd. Andere, interessantere titels alsThe Tribe(75),The Duke Of Burgundy(118),Jauja(146) bungelen onderaan. Die constatering staat echter los van mijn punt. Want het publiek hoeft niet per se een ontoegankelijke film te kiezen, maar slaat metThe Dark Horse flink de plank mis. Over smaak valt – af en toe – wél te twisten! Er is een wezenlijk verschil tussen inventieve opgebouwde dramascènes, en het opgeklopte sentiment waar Robertson zich vrijwel uitsluitend van bedient in zijn film. De aloude mechanieken uit Hollywood worden ten volle ingezet om de kijker te verleiden. Helaas tuinen teveel filmliefhebbers erin. Geleidelijk worden we de verhaalwereld binnengezogen. Robertson doet dat knap, met een zwoele openingsscène waarin we een intrigerende verschijning zien in de regen. Het blijkt hoofdpersoon Genesis, die in een manische bui over straat zwerft. De camera focust op hem, de omgeving is troebel. Genesis’ onvermogen om te waarnemen wordt de onze. Het is een prachtige, en vooral poëtische manier om een film te openen. Mijn ogen lichtten op, ik was verrast. Dit moest een veelbelovende voorstelling worden.
Intouchables-effect
The Dark Horseis de tweede speelfilm van Robertson. Het verhaal is gebaseerd op de Maori Genesis Potini, een schaaklegende die worstelde met zijn bipolaire stoornis. Zijn levensdoel was kinderen van de straat houden door ze te leren schaken. Zijn naam stond voor veel jeugd voor wat hij was: het begin van een beter bestaan. Acteur Cliff Curtis portretteert met verve desavantdie Genesis was. Op het IFFR gaf regisseur Robertson aan hoezeer sleutelfiguren uit het leven van de in 2011 overleden Genesis aanwezig waren bij de opnames, zoals de echte Jedi, in de film gespeeld door Xavier Horan. Het verhaal moest natuurlijk wel een benadering zijn van de realiteit. Tijdens de ‘Big Talk’ in het Oude Luxor Theater vertelde Robertson dat hij voor zijn Nieuw-Zeelandse film veel non-acteurs had gebruikt. Zo zijn de leden van de motorgang in werkelijkheid onverschrokken bikers. Het zijn façades die moeten verbloemen hoezeerThe Dark Horse toch vooral een traditionele film is. Het is hetIntouchables-effect: gebruik voor het vertellen van een conventioneel stiekem de conventies van de arthouse film. En betrek de kijker ook vooral bij het engagement van de hoofdpersoon. Zo strijdt Genesis tegen het kwaad wanneer hij zijn neefje probeert te reden uit een wereld vol criminaliteit door hem te leren schaken. In een achterstandsbuurt geeft hij les aan een gemêleerd clubje. Het kost weinig moeite om van Genesis te houden.
Maori
Opvallend genoeg hebben veel kinderen uit de club een kleurtje. In Rotterdam werd Robertson gevraagd of er in Nieuw-Zeeland sprake is van racistische gevoelens. Zijn antwoord was een volmondig nee. In zijn film neemt hij die vermoedens echter nauwelijks weg. Onderaan de ladder bevinden de Maori’s die samen met dewhite trashhun dagen slijten in verpauperde wijken. Als het zootje ongeregeld, dat zich een schaakclub mag noemen, meedoet aan het toernooi, dan verbeeldt Robertson de concurrentie in één shot. Het zijn jonge, nette en vooral blanke gezegende mensen, niet de rouwdouwers uit de marge. Hiermee spreekt hij zijn eigen visie tegen. Of is deze scene een exemplarisch voorbeeld van dramatisering? Dit betekent dat je bijvoorbeeld karaktertrekken van meerdere personen met elkaar vermengt, omdat je immers niet genoeg tijd hebt om alle figuren in één film te belichten. Het betekent ook dat je omwille van de kunst bepaalde thematiek kan benadrukken, of bepaalde gebeurtenissen kan uitlichten. Robertson maakt hier ook gebruik van. Hij introduceert een traditionelestory arcvan de man die de put uitklom en – wederom – succesvol wordt. Daarbinnen condenseert hij de Nieuw-Zeelandse cultuur door Maorilingo, en de welbekende rugby dans te tonen.
The School Of Rock
Die stereotypering stoort enorm. Het is het equivalent van een Nederlandse hedendaagse film waarin de bevolking op klompen loopt, tulpen draagt en kaas eet. Maar het is juist die herkenbaarheid die een wolf in schaapskleren is. In Robertson film is niets ambigu, behalve de toekomst van de kinderen die hij probeert te helpen. Hij maakt goed geformuleerde en afgebakende keuzes vóór het publiek. De kijker mag niet twijfelen. Je mag niet de blik inwaarts richten, en vragen stellen over de existentiële boodschap van de film. Robertson geeft zelf antwoord en inzicht in zijn pseudo-artistieke motivaties. Net zoals Steven Spielberg dat doet. Het zegt wat over onze filmbeleving. We houden er van om misleid te worden. We houden van enige voorspelbaarheid. We deinen mee graag mee. We laten ons graag bij de hand nemen. Onder die deken van verleiding en cinematografische schoonheid bevindt zich een generiek verhaal. Een blauwdrukdrama dat het recept lijkt voor een Oscar nominatie. Het plot wordt duidelijk voortgestuwd door het schaaktoernooi, met de gedachte dat het toch wel wat zou zijn als die rakkers, die traditionele underdogs uit de periferie, eens lieten zien dat ze tot meer in staat zijn. Zo verwordtThe Dark Horse tot een film met een duidelijk aanwijsbaar wedstrijdelement. Alhoewel Robertson dat zelf niet zo ziet. MaarThe School Of Rockgaat toch over het maken van muziek?
The Dark Horseis een verkapt dertien-in-een-dozijn drama. De exotische thematiek, de wonderschone cinematografie, en de goed acterende Curtis zijn kenmerkend voor wat een instituut als The Academy graag ziet. Innovatie-arme herkauwing van traditioneel drama.
