De Zweedse regisseur Tomas Alfredson ( Låt den rätte komma in ) stelt geenszins teleur met deze stijlvolle en complexe film.
Ondanks dat Tinker Tailor Soldier Spy al eens eerder is gemaakt - in 1979 als 7-delige BBC-serie - zien Alfredson en le Carré dit niet als een remake. Le Carré zei: "Tomas, verfilm het boek alsjeblieft niet, die bestaat al. Maak iets vanuit jezelf, als het dan een slechte film wordt, hebben we altijd het boek nog". Scenaristen Bridget O'Connor en Peter Straughan stonden voor de uitdaging een zeven uur durende serie in een 2 uur durende feature te persen. Niet gemakkelijk, in een wereld waar zowel het gesprokene als het onbesprokene alle aandacht opeist.
Ieder voor zich
London, 1973. De Britse geheime inlichtingendienst MI6 staat onder druk door spanningen tussen het kapitalistische westen en de communistische Sovjet-Unie. Control (John Hurt), hoofd van ‘The Circus’ (de bijnaam van MI6), stuurt agent Jim Prideaux (Mark Strong) op een geheime missie naar Boedapest. Hier moet hij een Hongaarse generaal ompraten om belangrijke informatie over een mogelijke mol binnen de organisatie te verkrijgen. De missie loopt anders dan verwacht en Prideaux verdwijnt van de aardbodem. Als Control komt te overlijden, is de aangewezen persoon om de verklikker te pakken George Smiley (Gary Oldman), een meesterspion die al jaren met pensioen is. De vijf verdachten werken met elkaar samen maar zijn door alle meegedragen geheimen erg gesloten en lastig te doorgronden. Smiley gaat samen met de jonge agent Peter Guillam (Benedict Cumberbatch) op zoek in een web van samenzweringen en intriges.
Onderhuids
Na een zeer gestileerde openingssequentie worden er heel wat verhalende lijnen uitgezet. Zoveel zelfs, dat het lastig is overzicht te houden. Je kunt als kijker geen moment wegkijken zonder het risico te lopen een klein detail te missen. Ondanks dat er veel gebeurt, bestaat het narratief voornamelijk uit korte gesprekken en ijzersterke blikken die langzaam maar zeker de situatie binnen de geheime dienst schetsen.
Voor wie het nog niet duidelijk was: Tinker Tailor Soldier Spy is geen 007 of Bourne , gekenmerkt door heftige achtervolgingen, nonchalante dialogen of gadgets. Deze film gaat over terughoudende personages die niemand vertrouwen en allemaal handelen vanuit eigen belangen. Een scène die dit op bijzondere wijze portretteert speelt in het kantoor van MI6, waar de vijf grote bazen aan tafel zitten. De blikken van Percy Alleline (Toby Jones), Bill Haydon (Colin Firth), Roy Bland (Ciaran Hinds), Toby Eserhase (David Dencik) en Smiley creëren een spanning die er voor zorgt dat het lastig is nog iemand te vertrouwen. En dat ligt niet alleen aan de ijzersterke cast. Samen met de Nederlandse cameraman Hoyte van Hoytema ( Låt den rätte komma in, The Fighter ) weet Alfredson het paranoïde sfeertje op een bijna voyeuristische manier vast te leggen. Het trage tempo wordt geen enkele keer onderbroken, wat voor een onderhuidse spanning zorgt en samen met het korrelige vale beeld een melancholiek geheel vormt. De gedetailleerde setdressing zorgt er ook voor dat ieder beeld interessant blijft en je constant gedwongen wordt op te letten.
Conclusie
Tomas Alfredson verplaatst zich langzaam van de arthouse scene naar Hollywood, maar levert knap genoeg niks aan creativiteit in. Er is wat voor te zeggen dat deze stroperige, broerige manier van verhalen vertellen te ouderwets is voor iemand die gewend is aan razendsnelle smartphones en adembenemde actie scènes overgoten met visual effects. Maar de film doet op deze manier wel maximaal eer aan het origineel van Le Carré en schetst een kant van de spionagewereld die uitzonderlijk is en bizonder accuraat overkomt.
Tinker Tailor Soldier Spy is niet voor iedereen weggelegd en is pas compleet te ervaren als je er aan overgeeft. Alfredsons eerste Engelstalige film voldoet aan de hoge verwachtingen en bewijst hiermee wederom zijn filmische kwaliteiten. Deze film zal zeker aanwezig zijn op alle aankomende filmfestivals en misschien wint Gary Oldman eindelijk zijn langverwachte en verdiende Oscar.
