De Vietnamoorlog was een oorlog die Amerika verscheurde in twee kampen. Deze periode was wellicht een van de grootste Amerikaanse identiteitscrises ooit. Het is geen verassing dat filmmakers ultiem gebruik maakten van dit sentiment en dit trachten te ge- of misbruiken in hun werk.
10 - Forrest Gump (1994)
Een eervolle vermelding op plaats 10. Forrest (Tom Hanks) vecht namelijk wel enige tijd in de Vietnamoorlog en alhoewel de toonzetting in deze film nogal speels is, isForrest Gump een ludiek knipoog naar de jaren vijftig en zestig. Bovendien raakt zijn kameraad Dan Taylor (Gary Sinise) zijn benen kwijt tijdens een veldslag, gelukkig met minder ernstige gevolgen voor het verhaal en voor zijn spreekwoordelijke leven. Alhoewel komedie de boventoon voert, isForrest Gump toch het vermelden waard voor deze top 10.
9 - Rescue Dawn(2006)
Ook Werner Herzog waagde zich aan de Vietnamoorlog. Maar dat is natuurlijk geen verrassing, er is geen enkel onderwerp dat hij schuwt. InRescue Dawnligt de focus op de piloot Dieter Dengler (Christian Bale) die tijdens een vlucht wordt neergeschoten en zijn leven moet voortzetten in gevangenschap. Uiteindelijk weet hij te vluchten, een episode die Herzog op magisch-realistische wijze in beeld brengt door de schoonheid van Indochina in beeld te brengen.
.jpg&h=272&w=600 "Rescue Dawn")
8 - Jacob's Ladder(1988)
De Vietnamoorlog speelt slechts een kleine rol als achtergrond in Adrian Lyne's film. Of toch niet? Hoofdpersonage Jacob (Tim Robbins) is in ieder geval op enigerlei wijze betrokken bij de oorlog en lijkt hevig getraumatiseerd. Zijn relatie met Jezzie (Elisabeth Pena) staat op springen en hij is zelf regelmatig het slachtoffer van paniekaanvallen. Jacob dient de scheidslijn tussen werkelijkheid en droomwereld te definiëren. Dat was voor Lyne een prachtig uitgangspunt om talloze filmtechnieken te etaleren, zoals het filmen met een lage framerate.
7 - Born On The Fourth Of July(1989)
Hoe een rechtlijnige Vietnamveteraan (Tom Cruise) verandert in een tegenstander van alles wat met oorlog te maken heeft. Ron Kovic (Cruise) keert beenloos terug na zijn uitzending in Vietnam. In eerste instantie wordt hij onthaald als een held, maar al snel blijkt zijn situatie verzadigd. Hij botst met zijn omgeving en raakt geïsoleerd. Totdat hij het licht ziet en zijn heil zoekt in de grote demonstraties tegen de oorlog. Daarmee visualiseerde regisseur Oliver Stone een persoonlijke beweging die vele veteranen betrof, en kruisten fictie en realiteit elkaar op conflicterende wijze.
6 - The Deer Hunter (1978)
De verstrekkende gevolgen van de Vietnamoorlog zijn zichtbaar inThe Deer Hunter. Soldaten keren getraumatiseerd en verslagen terug, en dienen direct een bestaan op te bouwen. Dat is volstrekt onmogelijk, zag cineast Michael Cimino. Cimino bracht een groep veteranen in beeld die onder andere door Robert De Niro en Christopher Walken worden vertolkt. Deze groep onderging martelpraktijken en andere verschrikkelijke gebeurtenissen, waardoor het enigszins verklaarbaar wordt dat hun situatie in de burgermaatschappij onhoudbaar blijkt. Dat is ten volle zichtbaar in de beroemde Russische Roulette scene waarin De Niro de waanzin van de oorlog volop toont.
5 - Killing Fields (1984)
Voor de hausse vanPlatoonbracht cineast Roland Joffé al een film uit over een latere historische periode. De hegemonie van Paul Pott en zijn Rode Khmer speelde zich namelijk grotendeels af direct na de Vietnamoorlog. Historisch gezien was deze constellatie in Cambodja in zekere zin een gevolg van die Vietnamoorlog. Dat is zeker interessant gezien het feit dat Joffé daarmee de historie achternazat met zijn harde film over het Cambodjaanse bewind. Hij toont aan hoe problematisch het was voor zijn personage Dith Pran (Haing S. Ngor) om zich te verweren tegen de vijand. Uiteindelijk belandt Pran in deKilling Fieldswaar jonge Cambodjanen hun ouders en grootouders hebben afgeslacht.
4 - Taxi Driver(1976)
Speelt zich geenszins af in Vietnam, maar is tegelijkertijd een pijnlijke metafoor voor die oorlog. De doorgaans niet al te dappere Martin Scorsese waagde zich aan een project geschreven door vriend Paul Schrader waarin de terugkomst van een Vietnamveteraan centraal zou staan. Die werd uiteindelijk subliem vertolkt door Robert De Niro, die als taxichauffeur zijn trots terug dient te verdienen. Ook inTaxi Driverwerden talloze subtiliteiten verwerkt. De openingsscene met de mist is alleen al onheilspellend, maar ook de eindscene inTaxi Driveris ronduit legendarisch. Het isDeath Wish, maar dan liefdevol gemaakt en met een politieke en artistieke boodschap.
3 - Full Metal Jacket(1987)
Gebaseerd op de romanThe Shorttimersvan Gustav Hasford brachtFull Metal Jacketde strijd bij Hué in beeld, uiteraard op Kubrickiaanse wijze. De cinematografie en dialoog wekken samen met de onderhuidse spanning een surrealistische sfeer op zoals we die ook kennen vanA Clockwork Orange. Het zijn vooral de kleine gestes die je als kijker nooit vergeet. Hoe de jonge soldaten op Parris Island voor de kust van South Carolina door hun naargeestige instructeur Sergeant Hartman (R. Lee Ermey) worden gedwongen een innige relatie op te bouwen met hun wapen. De eindscene is een voortreffelijke combinatie van walging en heldendom, doordat de troepen tijdens de nasleep van een gevecht besluiten over het Amerikaanse cultuurproduct Mickey Mouse te zingen.
2 - Apocalypse Now (1979)
Deze film was eigenlijk een hedendaagse hommage aan Joseph Conrad's fameuzeHearts Of Darkness,maar werd een van de eerste kritische films over de Vietnamoorlog. Regisseur Francis Ford Coppola belandde in een grillige en lange periode van filmen, waarin de krankzinnigheid van de oorlog doorsijpelde in een van zijn personages, Kolonel Kurtz (Marlon Brando). De openingscène alleen al is briljant, met een dronken (hij was echt dronken) Captain Willard (Martin Sheen) die een en al waanzin uitstraalt. De soundtrack van The Doors vult dit met verve aan, en dat is geen opmerkelijke keuze aangezien Coppola nog met voorman Jim Morisson op UCLA (Universiteit van Los Angeles) zat en The Doors bovenal kritische geëngageerde nummers opvoerden.
1 - Platoon(1986)
MetPlatoon belichtte cineast Oliver Stone niet alleen zijn eigen verleden als Vietnamveteraan, maar vooral het lot van Amerika als geheel. Deze semi-autobiografische representatie van zijn eigen uitzending naar Indochina was de eerste film die voor veteranen tot de verbeelding sprak. Er stonden lange rijen op Times Square in New York, waar de goedkopere middagvoorstellingen volop werden bezocht door getraumatiseerde mannen in groene jassen. Velen dachten dat Oliver Stone met zijn gedramatiseerde verhaal eindelijk ruimte gaf aan een helingsproces dat nog steeds gaande is. Het was afgelopen met de façades vanuit de overheid, de ellende in Vietnam kreeg eindelijk een gezicht.
Andere eervolle vermeldingen zijnGoodmorning, Vietnam(1987), een politieke film over een diskjockey (Robin Williams) die koppig tegen de stroom inzwemt, Casualties Of War(1989) waarin Brian De Palma aantoont hoe de oorlog escaleerde en Heaven And Earth(1993) waarin Oliver Stone voor het eerst de Vietnamese zijde belichtte.
Er verschenen tevens interessante documentaires zoalsThe Fog Of Warvan Errol Morris waarin oud-minister van defensie Robert S. Mcnamara uiteenzettingen doet over de Vietnamoorlog. Het in 1974 verschenenHearts And Mindsis een zoektocht van documentairemaker Peter Davis naar de waarheden in de Vietnamoorlog. In Dear America: Letters Home From Vietnamworden brieven van omgekomen soldaten voorgelezen door talloze acteurs die hierboven de revue zijn gepasseerd. Hierdoor krijgt deze documentaire, waarin veel archiefmateriaal is te zien, een aangrijpend karakter.
Oneervolle vermelding: het wanproductWe Were Soldiers, waardoor de nieuwe generatie geïnteresseerden in de Vietnamoorlog al bij voorbaat een historisch incorrect beeld krijgen van deze tijd.
