“It’s the fall of Rome”. In het derde seizoen OITNB dreigt voor Piper en haar vrienden sluiting van de gevangenis.
Dit seizoen ligt de focus nog meer dan voorheen op het verleden van de achter slot en grendel opgesloten vrouwen in Litchfield. Vanaf de eerste aflevering, waarin Moederdag onstuimig wordt gevierd, gaan we via flashbacks terug naar de tijd voor hun criminele daad. Ondertussen lijkt gevangenisdirecteur Joe Caputo (Nick Sandow) alles op orde te hebben – alles is pais en vree. En Laura Prepon keert definitief terug als Alex Vause. Althans, dat geldt voor de eerste zes afleveringen die we zagen.
Vaandeldrager
Het brein achter de serie, Jenji Kohan (Weeds) laat dit seizoen meer vrouwen aan het woord. Piper (Taylor Schilling) is niet meer zo nadrukkelijk aanwezig in het script. Dit levert verder geen problemen op, de kijker is bekend met de talentvolle cast. Zo aanschouwen we hoe de voorheen getormenteerde Penssatucky (Taryn Manning) nu haar heil zoekt als chauffeur, Crazy Eyes (Uzo Aduba) verlangt vurig naar de vorig seizoen doodgereden Vee (Lorraine Toussaint) en de zwangere Daya (Dascha Polanco) lijkt haar relatie te zien stranden. Zoals gebruikelijk dondert het af en toe tussen het personeel en de gevangen. De onzichtbare spanning, die toch altijd heerst in Litchfield, wordt uitstekend gevat. Bovendien wordt aangetoond dat de scheidslijn tussen bewaker en gevangene niet altijd even helder is. Bewakers zijn niet altijd de vaandeldragers van moraliteit. Zo botviert Piper haar frustraties op de flegmatische Luschek (Matt Peters), die ervoor zorgt dat haar vriendin Nicky (Natasha Lyonne) wordt overgeplaatst.
Het brein achter de serie, Jenji Kohan (Weeds) laat dit seizoen meer vrouwen aan het woord. Piper (Taylor Schilling) is niet meer zo nadrukkelijk aanwezig in het script. Dit levert verder geen problemen op, de kijker is bekend met de talentvolle cast. Zo aanschouwen we hoe de voorheen getormenteerde Penssatucky (Taryn Manning) nu haar heil zoekt als chauffeur, Crazy Eyes (Uzo Aduba) verlangt vurig naar de vorig seizoen doodgereden Vee (Lorraine Toussaint) en de zwangere Daya (Dascha Polanco) lijkt haar relatie te zien stranden. Zoals gebruikelijk dondert het af en toe tussen het personeel en de gevangen. De onzichtbare spanning, die toch altijd heerst in Litchfield, wordt uitstekend gevat. Bovendien wordt aangetoond dat de scheidslijn tussen bewaker en gevangene niet altijd even helder is. Bewakers zijn niet altijd de vaandeldragers van moraliteit. Zo botviert Piper haar frustraties op de flegmatische Luschek (Matt Peters), die ervoor zorgt dat haar vriendin Nicky (Natasha Lyonne) wordt overgeplaatst.
Stelen
In die wreedheid schuilt de humor die we kennen van Kohan. Net zoals in de eerste aflevering, waarin kinderen met hun vuisten – een knuppel is verboden op het terrein – een piñata kapotslaan. Bewaakster Wanda Bell (Catherine Curtin) constateert dat het ding leeg is, zonder snoep. Ze zucht: “wat een metafoor voor hun leven”. Hoe hard de kinderen ook werken, later in hun leven krijgen ze er niets voor terug. Die doelloosheid staat dit seizoen wederom centraal. In de zesde aflevering wordt duidelijk hoezeer Chang’s (Lori Tan Chin) leven werd bepaald door haar genadeloze familie. Regelmatig rijst het idee dat de vrouwen in Litchfield voorbestemd waren om hun dagen te slijten in een door bedwantsen bewoonde loods. Hulp was er niet, ook niet voor Nicky, die aan de drugs ging. Jaren later zien we haar in een flashback, net voor haar veroordeling, ze neemt het haar moeder kwalijk: “waarom gaf je me telkens geld, je wist toch dat ik er drugs van kocht”. Waarop moeder antwoord: “ik wilde niet dat je ging stelen”.
In die wreedheid schuilt de humor die we kennen van Kohan. Net zoals in de eerste aflevering, waarin kinderen met hun vuisten – een knuppel is verboden op het terrein – een piñata kapotslaan. Bewaakster Wanda Bell (Catherine Curtin) constateert dat het ding leeg is, zonder snoep. Ze zucht: “wat een metafoor voor hun leven”. Hoe hard de kinderen ook werken, later in hun leven krijgen ze er niets voor terug. Die doelloosheid staat dit seizoen wederom centraal. In de zesde aflevering wordt duidelijk hoezeer Chang’s (Lori Tan Chin) leven werd bepaald door haar genadeloze familie. Regelmatig rijst het idee dat de vrouwen in Litchfield voorbestemd waren om hun dagen te slijten in een door bedwantsen bewoonde loods. Hulp was er niet, ook niet voor Nicky, die aan de drugs ging. Jaren later zien we haar in een flashback, net voor haar veroordeling, ze neemt het haar moeder kwalijk: “waarom gaf je me telkens geld, je wist toch dat ik er drugs van kocht”. Waarop moeder antwoord: “ik wilde niet dat je ging stelen”.
Boze wereld
Die extra dramatische duiding zorgt ervoor datOrange Is The New Blackde gemiddelde komedie ruimschoots overstijgt. Achter de façade van stoïcijnse humor zit een diepere boodschap verscholen. Exemplarisch is Boo’s (Lea Delaria) levenlange strijd voor haar homoseksuele identiteit. Zelfs als haar moeder op haar sterfbed ligt, wordt Boo verzocht of ze een jurk wil aantrekken. Boo weigert, de jurk is verworden tot het symbool voor conformisme. En wie bekend is met Boo zal weten dat ze allesbehalve een conformist is.
Een andere ontnuchterende boodschap is die van het falende gevangenisstelsel in de Verenigde Staten. Wanneer Litchfield gesloten dreigt te worden, trommelt Caputo zijn Nemesis Figueroa (Alysia Reiner) op voor een oplossing. De gevangenis wordt opgekocht door een conglomeraat. Een bedrijf dat – net als in de boze wereld – winst maakt door te korten op loon en voedsel. Voor de bevrediging van de gevangenen wordt een naaiatelier geopend, waar naar hartenlust roze onderbroekjes worden gefabriceerd.
Tea Party
Zodoende krijgt Wall Street een flinke veeg uit de pan. De graaicultuur van hedgefondsen die alles weten te vermarkten, wordt aan de kaak gesteld – de zwarte cijfers staan voorop. Dit wordt treffend verbeeld wanneer de dames toelating kunnen doen voor het naaiatelier. Het examen bestaat uit hachelijke vragen. Logisch, aangezien het er niet toe doet welk antwoord je geeft. De test dient als een wig, een trechter waarmee diegenen die afgewezen worden vooral aan hun eigen vermogen zullen twijfelen. Penssatucky is echter wel opgetogen over de vrije markt: “God bless the free market”. De vraag rijst of deTea Party,waar Penssatucky qua idealen enig verwantschap mee lijkt te hebben, daar ook zo over denkt. Orange Is The New Blackis dit seizoen meer dan ooit veelzijdig qua thematiek. Gaat het niet over de ondergang van het gevangenissysteem, dan bloeit er ineens een relatie op tussen cipier Sam Healy (Michael J. Harney) en Red (Kate Mulgrew). En we zien dit seizoen meer van Healy, die mentaal gecastreerd lijkt te zijn door zijn moeder in zijn jeugd. Dat verklaart zijn machtswellust en zijn voorliefde voor de therapiesessies die hij houdt met zijn meiden waarin hij adviseert dat ‘altijd’ een absolute term is – regelrecht uit een willekeurige glossy.
Melodrama
Het verhaal kan derhalve alle kanten op. Met ook een verrassende gastrol voor Mary Steenbergen als de venijnige moeder van Pornstache (Pablo Schreiber), de sadist van vorig jaar. Zodoende moet de kijker de oneffenheden maar voor lief nemen, of niet? De talloze masturbatiegrappen over en met Caputo zijn copieus. Met als dieptepunt de zogenaamde polsoperatie die hij zou moeten ondergaan. Óók de dialoog tussen Alex en Piper oogt wat loom. Kohan heeft in het script veel moeite om de ooit zo turbulente – en daardoor interessante – wisselwerking tussen de twee te laten herleven. Kohan moet er voor waken dat ze in tegenstelling tot de latere seizoenen vanWeedsniet alles onder een melodramatische saus laat verstikken. Beperk de backstory tot een minimum, zodat je voor de kijker niet telkens een stok in het wiel steekt. Het verhaal moet wel voortgestuwd worden. Een andere kanttekening of waarneming is de ogenschijnlijk zelfopgelegde censuur die lijkt te ontstaan. Terwijl het eerste seizoen rauw en ongepolijst leek – zoals in een gevangenis – vrijen Piper en Alex nu gekleed. Dat is iets om in de gaten te houden.
Conclusie
Seizoen drie vanOrange Is The New Blackbevat grofweg dezelfde talentvolle cast. Mede daardoor, en de briljante humor in het script, weet de serie te vermaken. En sluit niet de verdieping uit, die zich bevindt achter een laag van plamuur. De eerste zes afleveringen zijn veelbelovend. Zolang de combinatie tussen humor en drama op het juiste peil blijft.
