Ondanks dat regisseur David Lynch al vanaf de jaren ’70 bezig is met films maken, is zijn aantal bioscoopfilms redelijk klein. Sommige films duurden jaren om van de grond te komen. We zetten de films van de man die bekend staat om zijn surrealistische cinema op een rij.
Een man, Henry Spencer (Jack Nance), woont in een erg industrieel gebied waar de herrie nooit op lijkt te houden. Samen met zijn vriendin hebben ze letterlijk een monster van een baby die de hele nacht aan elkaar krijst. De film is opgenomen in korrelig zwart/wit, om zo de grauwe industriële sfeer perfect te complimenteren. Beelden als menstruerende kippen en kleine vrouwtjes die in radiators zingen zullen niet meer van het netvlies te branden zijn na het zien van deze film. Ondanks het vrij experimentele karakter is de structuur een stuk helderder dan de films waar Lynch later nog furore mee zou maken. Lynch debuutfilm duurde 4 jaar om te maken. Vaak zat Lynch zonder geld en moest de productie tijdelijk stoppen. In deze tijd is hij ook begonnen met transendentale meditatie. De film was tevens één van de grote favorieten van Stanley Kubrick. ToenThe Shininggemaakt ging worden trommelde Kubrick de cast en crew op om een avondje horrorfilms te kijken; zijn favoriete top 3, namelijkRosemary’s Baby,The ExorcistenErasserhead.
Geinspireerd op het waargebeurde verhaal van een misvormde circusfreak (John Hurt) die wordt ondergebracht bij een rijke dokter (Anthony Hopkins) en in de high society terecht komt. Wie dacht dat Lynch alleen maar klinisch en emotieloos te werk kon gaan, kreeg een aangename verrassing metThe Elephant Man. Weer gefilmd in zwart/wit is de film uiterst zoetig en emotioneel, maar door Lynch vakmanschap wordt het nergens goedkoop sentiment. Lynch was door Mel Brooks benaderd nadat dezeEraserheadgezien had en in Lynch de perfecte regisseur voor dit project zag. De film werd genomineerd voor 8 Oscars, waaronder die voor beste regie en hoofdrol. Uiteindelijk werd er niks verzilverd.
Gebaseerd op de verhalen van Frank Herbert waar in de verre toekomst Paul Atreides (Kyle MacLachlan) met zijn familie de planeet Arrakis moet regeren. Dune is interessante troebel. Deze film is voor Lynch watSpartacuswas voor Kubrick; een pijnlijke Hollywood ervaring. Aanvankelijk potsierlijk afgeschilderd heeft de film inmiddels een aardige cultstatus verworven. Wat enerzijds een onsamenhangend en onduidelijk geheel is, heeft ook weer zijn vermakelijke momenten. Lynch heeft officieel afstand genomen van de film, net zoals David Fincher deed met het ondergewaardeerdeAlien3. Een film die zeker niet tot zijn beste werk behoort, maar zeker geen film waar hij zich voor hoeft te schamen en toch aardig wat Lynch weirdness bevat.
Nadat Jeffrey Beaumont (Kyle MacLachlan) een afgesneden oor vindt, komt hij terecht in een duistere wereld die net onder de idyllische oppervlakte ligt. Een wereld waar een mysterieuze, masochistische nachtclubzangeres (Isabella Rossellini) wordt mishandeld door de gestoorde sadist Frank Booth.Blue Velvetzorgde ervoor dat Lynch', die met de film voor een Oscar genomineerd werd, duistere surrealistische stijl geaccepteerd werd in het algemene filmlexicon en wordt inmiddels vaak behandeld en ontleed op menig filmschool. Toegankelijker danEraserhead, maar vol met duister erotische thema’s, én veel verwijzingen naarThe Wizard of Oz.Blue Velvetlegde tevens de basis voor wat later uit zou groeien als één van de populairste en origineelste tv-series ooit, Twin Peaks.
Wanneer Sailor (Nicholas Cage) net uit de gevangenis komt, slaat hij samen met zijn geliefde Lula (Laura Dern) op de vlucht voor haar moeder (Diane Ladd, tevens Dern’s echte moeder). Lula’s moeder zet samen met een huurmoordenaar de achtervolging in om haar dochter van Sailor te bevrijden. De twee geliefden raken onderweg verzeild in allerlei vreemde en bizarre situaties.Wild at Heartis gebaseerd op het boek van Barry Gifford, maar heeft het samen met Lynch tot een script bewerkt. Hoewel de essentie dus van Gifford komt, isWild at Hearttoch zeker ook pure Lynch. Een soort van ‘Twin Peakson the road’. ToenWild at Heartin 1990 op Cannes werd vertoond, leek de film evenzoveel gehaat als geliefd te zijn. De combinatie van expliciete seks, grof geweld en harde muziek viel niet bij iedereen in het goede keelgat. De film wist uiteindelijk toch de veelbegeerde Gouden Palm te bemachtigen. MetWild at Heartliet Lynch, net als inBlue Velvet, zijn voorliefde voorThe Wizard of Ozzien, door letterlijke verwijzingen te maken.
Een aantal dagen voordat Laura Palmer (Sheryl Lee) vermoordt wordt, krijgt FBI agent Dale Cooper (Kyle Machlachlan) een visioen. Een aantal kilometer van Twin Peaks verdwijnt er een agent op zeer mysterieuze wijze tijdens het onderzoeken van de moord op Teresa Banks. Vervolgens komen we in het dorpje Twin Peaks terecht, waarin we de laatste dagen van Laura Palmer meemaken, iemand die begeerd werd door iedereen, maar zelf ontzettend duistere geheimen had. Lynch zorgt metTwin Peaks: Fire Walk with Mevoor iets heel interessants. Waar we in de serie Laura Palmer eigenlijk nooit te zien kregen, - het hele karakter werd voornamelijk neergezet en uitgediept door de dialogen van de andere personages uitTwin Peaks- zitten we met de film ineens diep op haar huid. We krijgen nu te zien waar we in de serie heel de tijd op zaten te wachten, of toch niet?
De prequel van één van de meest succesvolle tv-series is een veelgehate film. Lynch onthult nu eindelijk het mysterie wie Laura Palmer nu werkelijk was, maar stopt dit tevens in een overvloed van andere raadsels. Door het feit dat Lynch bij het tweede seizoen vanTwin Peaksniet meer zo nauw betrokken was en sporadisch een aflevering regisseerde (en tevens hier en daar zelf als FBI agent Gordon Cole opdook), en ook doordat er vele andere regisseurs een poging aan een aflevering waagde, viel de serie hier en daar wat uiteen qua plot en overkoepelend geheel.
MetTwin Peaks: Fire Walk with Me, dat in Cannes toch nog genomineerd werd voor een Gouden Palm, probeerde Lynch hier en daar wat losse eindjes aan elkaar te knoppen, maar vooral ook het laatste woord over de serie te hebben. De film is duisterder en surrealistischer dan de serie zelf, maar sluit op qua stijl en sfeer ontzettend goed aan op de allerlaatste aflevering van de serie, dat gezien kan worden als één van de meest abstracte en kunstzinnige afleveringen uit een mainstream Amerikaanse tv-serie. Het is misschien niet heel onlogisch dat de film faalde bij het grote publiek;Twin Peaks: Fire Walk with Meis een donkere arthouse film met een diep zwart hart. Hiermee levert Lynch één van zijn beste en meest duistere films af.
Fred (Bill Pullman) en Renee Madison (Patricia Arquette) krijgen elke dag een mysterieuze videoband op hun deurmat aangeleverd. Wat begint als een aantal shots van de buitenkant van hun huis, gaat steeds verder wanneer ze beelden te zien krijgen waarin ze gefilmd zijn terwijl ze ’s nachts in bed liggen. Fred krijgt steeds vaker last van hevige hallucinaties en wordt ineens opgepakt voor de moord op zijn vrouw, iets wat hij zich niet kan herinneren. Hij wordt veroordeeld en krijgt de doodstraf. Tijdens een pijnlijke nachtelijke episode in zijn cel is Fred de volgende dag ineens ‘getransformeerd’ in Pete Dayton (Balthazar Getty), een automonteur. Dayton wordt vrijgelaten en raakt verstrikt in een web van intriges, onder andere veroorzaakt door Mr. Eddy (Robert Loggia) en zijn geliefde Alice Wakefield (tevens gespeeld door Patricia Arquette).
Lost Highwayis authentieke Lynch. We krijgen verschillende verhalen voorgeschoteld en personages veranderen in andere personages. De kracht van Lynch is, ondanks alle vaagheden en schijnbaar onlogische verbanden, om je toch mee te sleuren in het geheel. Je moet het echter allemaal niet letterlijk willen snappen, maar willen ervaren als droomlogica.Lost Highwaywordt tevens ondersteund door een intense industriële sound, waar Trent Reznor (van de industrial rock band Nine Inch Nails) ook een bijdrage aan heeft geleverd. Verder bevat de soundtrack muziek van o.a. Rammstein, Marilyn Manson (die tevens een cameo in de film heeft) en David Bowie.
Alvin Straight (Richard Farnsworth) trekt met zijn kleine tractor half Amerika door om zijn zieke broer, waar hij al jaren geen contact meer mee heeft gehad, te bezoeken. De titel vanThe Straight Storylaat zich mooi dubbel vertalen; het verhaal van Alvin Straight, en het feit dat het voor Lynch begrippen een nogal rechttoe rechtaan verhaal is. ‘Lynch goes straight’ en ‘What you see is what you get’ lijken de motto’s van de film. Ondanks dat de film het moet doen zonder dansende dwergen en transformerende personages, heeftThe Straight Storytoch een bepaald mysterieuze sfeer dat onmiskenbaar Lynch is. Hier en daar zitten bitterzoete momenten die doen denken aanThe Elephant Man (maar eigen geldt dit eigenlijk voor de meeste films van Lynch; bitterzoet zijn is niet iets wat hij schuwt), maar ook wat vreemdere en zwartkomische elementen die op hun beurt weer wat aanWild at Heartdoen denken. Richard Farnsworth werd terecht genomineerd voor een Oscar.
Na een bijna fataal auto-ongeluk, verschuilt een vrouw (Laura Harring) zich in een appartementencomplex en ontmoet aspirant actrice Betty Elms (Naomi Watts). Samen proberen ze haar identiteit te achterhalen. Tevens is er een filmregisseur, Adam Kesher (Justin Theroux), die om mysterieuze redenen een specifieke actrice in de hoofdrol moet casten, tegen zijn zin in. Ook zijn leven krijgt te maken met bizarre wendingen. Zo lijkt iedereen een puzzelstukje te zijn in het grote geheel.Mulholland Dr.begon ooit als een pilot voor een nieuwe tv-serie voor de zender ABC. Een soort vanTwin Peaks, maar dan geplaatst in Hollywood, compleet in donkere film-noir stijl. Bij het zien van de pilot waren de mensen van ABC waarschijnlijk niet tevreden en besloten het niet uit te zenden, laat staan er een volwaardige serie van te maken. Na grote teleurstelling besloot Lynch wat extra scènes te filmen en kreeg hulp uit Europa (Les Films Alain Sarde) om er een speelfilm van te kunnen maken. Wat dus begon als teleurstelling is uitgegroeid tot één van Lynch’s artistiek en commercieel meest succesvolle films tot op heden.
Lynch werd weer voor een Oscar genomineerd als Beste Regisseur, verzamelde 4 Golden Globe nominaties en won de Gouden Palm in Cannes voor Beste Regisseur. Een eerdere film waarMulholland Dr.veel overeenkomsten mee vertoont isLost Highway. De film heeft een soortgelijke structuur waar halverwege de plot om zichzelf veranderd en niks meer is wat het lijkt. Hoe kan het dan toch zijn datMulholland Dr.zo succesvol was enLost Highwayniet? Waarschijnlijk omdatMulholland Dr.toch redelijk toegankelijk overkomt. Tevens is de vergankelijkheid van Hollywood altijd een geliefd thema geweest. Hierdoor werd de film ook erkend bij de grote Amerikaanse filmprijzen. Het is een film die keer op keer fascineert en verward. De film ziet er ook ontzettend mooi uit en vooral de nachtelijke opnames zorgen voor een sterk en donker film-noir gehalte. Net zoals bijLost Highwaybiedt het herzien ervan een aantal oplossingen, maar zorgt tevens voor dubbel zoveel vragen.
Uitgerangeerde Hollywood ster Nikki Grace (Laura Dern) krijgt een kans zich opnieuw in de top te plaatsen met de nieuwe film ‘On High In Blue Tomorrows’ dat wordt geregisseerd door Kingsley Stewart (Jeremy Irons). Deze film is een remake van de Poolse productie ‘47’. Naar verluidt was die film vervloekt en zijn de hoofdrolspelers destijds vermoord. Tijdens de voorbereidingen en productie van haar nieuwe film raakt Nikki steeds meer het besef van realiteit kwijt en verdwijnt steeds meer in haar filmpersonage. Of is haar filmpersonage nu haar echte leven? Na teleurstelling en frustratie van de grotere filmstudio’s probeerde Lynch alles in eigen handen te houden door een film te maken die hij voornamelijk zelf kon produceren en hierdoor geen enkel compromis hoefde te sluiten. En dit is te zien. Weg met celluloid filmcamera’s, weg met scripts, weg met enige conventie.
Inland Empirekan gezien worden als de ‘evil twin’ vanMulholland Dr.Waar hij met zijn vorige film nog een grote schare nieuwe fans verwierf, raakte hij die metInland Empireweer snel kwijt. MetInland Empireging Lynch weer volop aan het werk met obscure filmexperimenten die doen denken zijn debuutfilmEraserhead. Tevens verwerkte Lynch ook veel elementen van zijn site DavidLynch.com in de film, zoals de internetserieRabbits. Als kijker krijgen we dit allemaal rauw voor onze ogen geslingerd door middel van standaard definitie Digital Video opnames gefilmd met een aantal Sony PD-150 camera’s. Aanvankelijk is het even wennen en lijkt het voor sommigen misschien iets weg te hebben van een filmmaker YouTube generatie. Maar Lynch zou Lynch niet zijn als hij er niet iets heel dieps en interessants van zou maken. Bizar is hier nog maar het beginwoord. Hij weet de kijker te overdonderen met audiovisuele middelen waar Michael Bay alleen maar van zou kunnen dromen, en dan maar met een fractie van zijn budgetten.
Inland Empirelijkt de film waar Lynch al die jaren naartoe heeft gewerkt. Tevens haalt Lynch zijn vertrouwde actrice Laura Dern weer eens uit de kast en deze zet één van haar beste vertolkingen tot op heden neer. Zelden is een actrice zo ver gegaan om zo breekbaar en lelijk op beeld gezet te worden. Ter promotie om Laura Dern een Oscarnominatie te laten krijgen, liep Lynch met een koe door Los Angeles. Typisch Lynch, maar het mocht echter niet baten. De film is te obscuur en abstract om ook maar bij de gemiddelde filmliefhebber een kans te krijgen.Inland Empireis dan ook een film die haast alleen maar interessant is voor de hardcore Lynch fans.
