Tweemaal Islam: Wadjda en Les Chevaux de Dieu

Enige tijd geleden gingen er drie films in premiere, waarin het ging om de katholieke godsdienst. Momenteel draaien er twee films waarin de Islam het hoofdthema is.

In mei vond in zes steden in Nederland het festivalCinema Arabeplaats. De meeste films gingen over de plaats van de vrouw in de Arabische samenleving, met als centraal thema het schipperen tussen tradities en vrijheden. De nieuw ontstane situatie na de Arabische lente is gecompliceerder dan verwacht en de uitslag lijkt nog onzeker, dat leek de boodschap van veel films op het festival. Bijna alle films op het festival zijn in 2012 en 2013 gemaakt en zochten vooral het conflict op, waarin vrouwen heden ten dage in Arabische landen leven. Twee films die nu in de Nederlandse bioscoop draaien, hebben deze elementen in zich: Wadjda, over een Saoedisch meisje van een jaar of 11, en de Marokkaanse filmLes Chevaux de Dieu, over de terroristische aanslagen van 16 mei 2003 in Casablanca.

Haifaa Al-Mansour is de eerste regisseuse van Saoedi-Arabie. Ze mocht zich niet zichtbaar tussen mannelijke crewleden op straat begeven, dus regisseerde ze haar acteurs met een walkie talkie vanuit een geblindeerd busje. In Saoedi-Arabie zijn geen bioscopen, maarWadjda heeft wel de aandacht getrokken in het westen en inmiddels is de film ook in Dubai vertoond, waar Saoudiers hem konden bekijken. In de film laat Al-Mansour hoofdpersoon Wadjda haar droom, het kopen van een fiets, realiseren. Maar de straat in Rihad, waar ze woont, is niet van meisjes. Wadjda is opstandig en rebelleert. Ze wil al die regeltjes niet. Ze vergeet haar hoofddoek steeds, ze loopt op All Stars met paarse veters, ze speelt met een vriendje en ze wil een fiets - om haar vriendje eruit te racen. De regisseuse heeft voor het meisje een prachtige uitdaging bedacht, die geheel binnen haar eigen uitgangspunt past: niet provoceren maar slimmigheden gebruiken om je doel te bereiken. Wadjda doet mee aan een koranwedstrijd. Ze doet zich ineeens vroom voor en schaft een koranstudie-computerspel aan. Natuurlijk wint ze en als ze vertelt dat ze met het geld de fiets gaat kopen, besluit haar lerares die haar al de hele tijd heeft bekritiseerd, het geld alsnog over te maken aan de Palestijnse broeders. De vechtlust en onafhankelijkeheidszin van Wadjda ontroeren, net zozeer als die van Suzan inLa Religeuse.

De Marokkaanse regisseur Nabil Ayouch had al een documentaire gemaakt waarin hij de nabestaanden van de slachtoffers van de aanslag in het centrum van Casablanca in 2003 had geinterviewd. In zijn speelfilmLes Chevaux de Dieu wil hij de achtergrond van de daders laten zien. De twaalf jongens die zichzelf opbliezen kwamen allen uit de sloppenwijk Sidi Moumen aan de rand van Casablanca. Hij volgt een groepje jongens vanaf hun jeugd tot aan de dag van het bloedbad en laat zien hoe uitzichtloos hun bestaan is: armoede, geen school en vader afwezig of lichamelijk of geestelijk ziek. Een voorbeeld is er niet of het zou een voetballer moeten zijn. Zo loopt hoofdpersoon Yachine met een foto van de legendarische Russische kepper Jasjin op zak. Zijn grote broer wordt crimineel en keert als fundamentalist uit de gevangenis terug. Bebaarde mannen vestigen zich in de krottenwijk en Yachine en zijn vriend worden een prooi van religieus fanatisme wanneer ze uit noodweer hun baas hebben neergeslagen. Eindelijk ontfermt iemand zich over hen. Ze worden getraind, krijgen rust, zingeving en een missie, kortom: ze zijn uitverkoren om martelaar te worden. Na een wekenlange training in de bergen mogen ze ontspannen. Eindelijk trappen ze weer eens een balletje. Even spat de kinderlijke levenslust van hun gezicht. Een moment lijkt de indoctrinatie verdampt. Maar het is te laat. Er is geen point of return. Ayouch toont het verhaal van de daders zonder dat zijn film ook maar iets van de daad verdedigt.

Een kleine ontroerende film over de vrijheidsdrang van een Saoudisch meisje en het verhaal van vier jongens in een sloppenwijk die vatbaar blijken voor het jihadisme. Er zullen niet veel imams zijn die deze films aanbevelen. De eerste vertelt op een slimme manier het verhaal van onderdrukking van vrouwen in Saoedi-Arabie. De tweede toont het uitzichtloze leven van Marokkaanse jongens in een krottenwijk, maar is beslist geen verdediging van hun keuze, ook al verwijst de titel naar een opruiende tekst die ook in Bin Ladens videoboodschap na 11 september opdook.