À Perdre La Raison - recensie

Met het predicaat 'waar gebeurd' probeert men vaak een film te verkopen als de werkelijkheid. De Waalse regisseur Joachim Lafosse heeft lak aan de waarheid, ook al is zijn filmA perdre La Raison(wat 'het verstand verliezen' betekent) gebaseerd op een drama dat zich in Belgie voltrok: de Waalse Genevieve Lhermitte doodde op 28 februari 2007 haar vijf kinderen.

De aftiteling benadrukt dat de film”geen precieze weergave van de feiten is”. Lafosse wilde geen 'reconstructie' of docudrama. Daarom koos hij voor drie succesvolle acteurs uit het Europese arthouse circuit: Niels Arestrup en Tahar Rahim (beiden uitUn Prophete) en Emilie Dequenne, onder meer bekend uit het werk van de eveneens Waalse gebroeders Dardenne. Ook gaat het in zijn film om vier kinderen en houdt hij de misdaad zelf buiten beeld.

Al lang voor de film uitkwam, riep het plan ervoor alleen al veel verontwaardiging op. De moordenares, tot levenslang veroordeeld, werd als een monster gezien en de film werd bij voorbaat als een schandalige onderneming betiteld. In een interview bracht Lafosse de totale veroordeling van deze moderne Medea in verband met het klimaat in België waar men volgens hem na Dutroux de complexiteit van dit soort zaken weigert te zien. Lafosse heeft zich in zijn film vooral geconcentreerd op de drie hoofdkarakters van wie hij zowel de harde kant als de kwetsbare slachtofferkant wil tonen. Daarbij accentueert hij met name de verhoudingen in het gezin die steeds benauwender worden.

We zien inA Perdre La Raisonde zes jaar voor de gruwelijke daad, waarin de sprankelende verliefdheid van Murielle en haar Marokkaanse vriend Mounir uitmondt in hun bruiloft. Ze gaan inwonen bij de suikeroom van Mounir, een Belgische arts die de kansarme jongen ooit als jongetje naar België haalde, ook al werd hij nooit zijn officiële adoptievader. Door zijn cadeaus en financiële giften maakt hij de jonggehuwden steeds meer van zich afhankelijk. In ijltempo worden er vier kinderen geboren. Vooral Muriëlle gaat ten onder aan de drukkende omstandigheden van de driehoeksverhouding. Ze zegt haar werk als lerares op en gaat in behandeling bij een psychiater. Uit de aanvankelijk gelukkige relatie is de rek dan al lang verdwenen. Wat overblijft, is de afmattende zorg voor vier kinderen, de miserabele verhouding tot de moeder, de bemoeizuchtige pleegvader die zelfs meegaat op huwelijksreis en een huis voor het stel koopt met de bepaling dat hij daar zelf ook in kan wonen. Wat volgt, zijn depressies en waanzin; Muriëlle verliest haar onafhankelijkheid en de grip op haar leven.

Een kernscène is die van Muriëlle waarin ze in haar eentje naar huis rijdt en achter het stuur meeneuriet metFemmes je vous aimevan Julien Clercs. Terwijl de chansonnier zijn liefde voor vrouwen bezingt, barst Murielle in tranen uit. Ze lijkt eenzamer dan ooit en strijdt tegen de demonen die in haar zijn gaan huizen. Langzaam zie je in close-up het verdriet zich een weg banen in haar gezicht. Emilie Dequenne kreeg er in Cannes, in deUn Certain Regard-selectie, de prijs voor de beste actrice voor. De montage is met maar 80 shots trouwens tot een minimum beperkt. En de scènes zijn vaak vanachter objecten gefilmd, waardoor gesuggereerd wordt dat de personages elkaar voortdurend in de gaten houden en waardoor de kijker in een voyeurspositie geplaatst wordt.

Het is geen gemakkelijke film, vanwege het onderwerp en de complexiteit van de machtsverhoudingen. Mounir en Muriëlle worden slachtoffer van de vrijgevigheid van de arts. Hij heeft Mounir altijd overstelpt met giften die deze nooit kan terugbetalen. Muriëlle is op haar beurt afhankelijk van Mounir. Beiden weten zich niet los te maken uit die knellende verhouding. Maar ook de arts is kwetsbaar als het eenzame jongetje op het schoolplein dat zich alleen staande weet te houden door snoepjes uit te delen. Lafosse weet alleen niet een film lang te overtuigen, doordat hij de gruweldaad niet laat zien, waardoor de film abrupt eindigt. Toch voegt hij zich met zijn vijfde film (na onder meerNu Propriété) bij een uitgelezen club van Waalse arthouse filmers als Jean-Pierre en Luc Dardenne, Nicolas Provost en Bouli Lanners.

Lafosse heeft met A Perdre la Maisoneen film gemaakt over een zaak die in Belgie veel beroering heeft gewekt. Daarbij heeft hij niet gekozen voor de gemakkelijke weg van een reconstructie. Hij vertelt zijn eigen verhaal en maakt ons getuige van een proces waarin drie karakters niet meer hun eigen grenzen stellen en die van de ander met voeten treden. Hij heeft ervoor gekozen de gruweldaad buiten beeld te laten. Dat is begrijpelijk, maar daardoor wordt het einde wel erg abrupt en afstandelijk.