Atmen - recensie

"Een Oostenrijks sprookje voor volwassenen" noemt de regisseur zijn filmAtmenin een interview. Maar dan wel prachtig sober en gestileerd.

Atmeneindigt waar hij ook begint, maar dan omgekeerd. Vanuit de lucht dalen we langzaam neer in de stad Wenen om zo haast symbolisch in te zoomen op het leven van de 19-jarige delinquent Roman Kogler. Om in aanmerking te komen voor een vervroegde vrijlating, moet hij laten zien dat hij weer kan functioneren in de maatschappij. Hij verslijt een paar baantjes waar hij het maar kort uithoudt, totdat hij als werkplek een begrafenisonderneming kiest. Ondanks zijn stugge houding en de nodige scepsis van zijn collega's lijkt hij er toch het beste van te willen maken. Als er op een gegeven moment een overleden iemand met de achternaam Kogler opduikt, raakt hij geïntrigeerd. Het is de aanleiding om zijn zoektocht naar zijn moeder - die hem als kind had afgestaan - te starten.

MetAtmenmaakte acteur Karl Markovics (Die Fälscher, Süskind) zijn regiedebuut. De film maakte in Cannes vorig jaar al indruk en is nu pas in de Nederlandse bioscopen te zien. Met dit sterke debuut staat Markovics meteen in de traditie van Oostenrijkse regisseurs als Michael Haneke, Jessica Hausner (Lourdes) en Markus Schleinzer (Michael), door het gebruik van veel lange statische shots, het afstand nemen van een al te realistische voorstelling en niet de dialogen maar de beeldtaal de meeste zeggingskracht geven.

Dat laatste wordt erg letterlijk gedaan, bijvoorbeeld als Roman met de metro elke dag langs hetzelfde billboard op het station komt: een reclame van een duikvakantie. Het is vanaf het begin duidelijk dat het Markovisc niet te doen is in het laten zien van een sociaal-realistisch drama, maar door strak gekadreerde beelden en het werken met symbolen juist boven de werkelijkheid uit te stijgen. Om er zo natuurlijk weer des te meer over te kunnen zeggen. Roman moet worstelen om zuurstof te verzamelen, nodig om zijn leven weer op de rails te krijgen. Het 'ademen' uit de titel zie je niet allee terug in de metroposter, ook houdt hij onder water in het gevangeniszwembad op de bodem lang zijn adem in, moet hij een blaastest ondergaan na het drinken van een blikje bier. En de laatste adem die de doden die hij onder handen krijgt hebben uitgeblazen, doen hem beseffen dat hij juist door moet blijven gaan.

Atmenweet op meerdere niveau's te overtuigen. Hieronder zeker de net genoemde fraaie beelden van cameraman Martin Gschlacht die voor meer Oostenrijkse regisseurs, waaronder Hausner, het camerawerk verzorgde, maar ook de cast, met name debutant Thomas Schubert die de rol van Roman overtuigend neerzet. Maar bovenal laat de film een vaardige hand van Markovics zien, die ook nog eens zelf het verhaal schreef. Scenario, beelden, muziek en het acteerwerk, alles valt op een mooie manier samen.

MetAtmenwordt duidelijk dat Oostenrijk een filmland is om goed in de gaten te blijven houden, niet alleen vanwege oud-gedienden maar ook door nieuwkomers. Regisseur Makorvics maakt indruk met zijn sterke debuut, waarbij hij van een verhaal over een jeugddcrimineel een veel universeler iets heeft gemaakt. Zonder moraal of fel-realisme, maar met treffende symboliek, statische shots en een sterke cast dat tot een evenwichtig geheel wordt samengesmeed.