Black Venus - recensie

De ongemakkelijke en confronterende vertelling van het bekende verhaal van de ‘Hottentot Venus’.

Saartjie Baartman was een Zuid-Afrikaanse vrouw die in het Londen van de vroege 19^de eeuw bekend werd met haar slaafse optredens als de Hottentot Venus. Vanwege haar bijzondere uiterlijk, met vergrootte genitaliën en billen, werd ze de curiositeit van de gegoede Engelse burgerij en ter vermaak gepresenteerd als een ‘ongetemde wilde uit Zuid-Afrika’. In de loop van de tijd groeide haar verhaal uit tot een iconische en befaamde vertelling van de lichamelijke en geestelijke misbruiken die de ‘spelers’ van dit soort tentoonstellingen moesten doorstaan.

Saartjie werd in het Cape Town van 1803 verhandeld als slaaf aan Hendrick Saezar, een handelaar die in haar een groot potentieel zag voor zijn shows. verhaalt vanaf het moment dat Saartjie in Engeland is aangekomen en een van haar shows doet. In diezelfde tijd stond de slavernij al geruime tijd ter discussie en de vernederingen die Saartjie tijdens de shows moet doorstaan vallen ook al snel op bij voorvechters van de afschaffing van slavernij. Het duurt niet lang voordat er een rechtszaak ontstaat over de ethiek van de show en de vraag of Saartjie dit wel uit vrije wil doet. Maar weet ze dit zelf nog wel? Aan de ene kant is er de belofte van rijkdom en aan de andere kant de vreselijke manier waarop ze dat zou moeten worden. Regisseur Abdellatif Kechiche kiest voor zijn hoofdrol de debuterende Yahima Torres, vanwege haar gelijkenis met het personage. Haar vertolking doet denken aan het karakter Precious in de gelijknamige film; ze toont een stille gelatenheid, met onder het harde masker miniem waarneembare emoties en hier en daar een traan. Een erg zware debuutrol die ze met verve speelt. De bijrol van Saezar wordt gespeeld door de meer ervaren Andre Jacobs die hier en daar ook al Amerika bezocht met kleine rolletjes, zoals in . Zijn uitstekende vertolking doet twijfels bestaan over de motieven van Saezar, want geeft hij ergens om Saartjie of ziet hij haar enkel als verwerpelijke inkomstenbron? Daarnaast is er nog Olivier Gourmet, eveneens een showman, die besluit om met Saartjie steeds een stapje verder te gaan. De complexiteit van deze rol is onwaarschijnlijk en het spel van Gourmet daarom des te knapper. Kechiche kiest voor een bijzonder confronterende aanpak met zijn film. De toenemende vernederingen die Saartjie moet doorstaan worden veelal tot in het minieme detail en met veel gebruik van close-ups in beeld gebracht. Hierbij valt vooral op hoe knap deze stijgende lijn bijna onopvallend wordt doorgezet. Daarbij lijkt de film meer dan eens de kijker te willen aanspreken op zijn verantwoording, alsof deze mede schuldig is aan het lot dat Saartjie ten deel valt. Het lijkt bijna alsof de kijker tussen het publiek zit dat naar een van haar shows is gegaan. Dat maakt de film tot een bijzonder oncomfortabele ervaring, waarbij het vooral pijnlijk is om als kijker te ontdekken dat je afstand neemt van Saartjie, want dat is precies wat zij ook deed van zichzelf. De film wordt steeds onpersoonlijker, waardoor Saartjie ook steeds meer een object wordt en steeds minder een mens met emoties; op een gegeven moment geeft zelfs de kijker niet meer om haar. Dit vervreemdende effect is de grootste kracht van . Ook de sfeer van het vroeg 19 eeuwse Londen en Parijs wordt in al zijn vulgairheid uitstekend getoond. Het publiek dat zich als één gedraagt en alleen zoekt naar het meest lage vermaak. En dan de elitaire bourgeoisie in de Parijse salons, die eigenlijk nog platvloerser is en zich zomaar laat meevoeren in de escalerende shows en bij een traan van Saartjie vol walging een stap terug doet omdat ze dan iets te veel mens wordt. Het is een indruk die al langer van die tijd bestond, maar die nog niet eerder zo uitgelicht werd en al helemaal niet zo’n verwoestende indruk maakte.

is een goede, maar erg zware film die met zijn 159 minuten een erg lange zit is en eerder nog langer lijkt. De vraag of dit een goede film is, staat daarom los van de vraag of deze film is aan te raden. Geen enkele lezer hier op MovieSense zal deze film voor zijn plezier kunnen kijken en voor wie de vertelling van het verhaal van Saartjie wil weten, zijn er genoeg alternatieven. Wellicht is de score van vier en een halve ster daarom een beetje misleidend, want enerzijds is dit een unieke film die zich als een van de weinige weet te nestelen in je geweten, maar anderzijds wil de gemiddelde bioscoopganger vrijwel zeker niet deze confrontatie. Hij zal snel afhaken, omdat de film aan de oppervlakte repetitief overkomt. ‘Proceed with caution’ zou dan ook een goede afsluiting zijn.