In het dorpje Absolution houden ze niet van vreemdelingen. Als onbekende demonen met futuristische vliegmobielen een aantal van hun mensen ontvoeren, slaan bandiet Jake Lonergan en stadstiran Dolarhyde de handen ineen.
Een vreemdeling (Daniel Craig) wordt middenin de woestijn wakker met een grote snijwond in zijn zij en om zijn arm prijkt een futuristische armband. Hij heeft geen idee wie hij is en waardoor hij in de woestijn is beland. Op dat moment komt er een groep bandieten aan die de vers gescalpeerde hoofdhuiden van hun slachtoffers nog aan hun zadel hebben hangen. Voordat ze ook maar over de haren van de vreemdeling kunnen aaien, heeft deze al korte metten met hen gemaakt. In nog geen vijf minuten is de toon van de film gezet: weinig woorden en veel geweld. En zo komen we te weten dat de vreemdeling in ieder geval een aardig robbertje kan vechten (net zoals Jason Bourne). Op zoek naar antwoord op de vraag wie hij is, belandt hij uiteindelijk in het stadje Absolution. Daar leeft de bevolking in angst onder de leiding van de gewelddadige Kolonel Dolarhyde (Harrison Ford). Dolaryde, die nogal op zijn geld zit, vergeet nooit een gezicht dat van hem gestolen heeft. Hij herkent de vreemdeling als Jake Lonergan, een boef die hem van zijn goud heeft beroofd. Absolution zit absoluut niet te wachten op de komst van de vreemdeling, maar waar ze nog minder op zitten te wachten is de komst van die andere ongenode gast, een gast waarvan de identiteit volgens de filmtitel weinig te raden over laat.
Blockbuster kanon
De western was vanaf de beginjaren van Hollywood al erg populair: van 1900 tot 1940 werden er ruim tienduizend westerns gemaakt. Het genre vond zichzelf opnieuw uit in de jaren ’60, met als iconen John Wayne en Clint Eastwood. Het sciencefiction genre bestaat al geruime tijd maar in de jaren ’50 begon men specifiek aliens te gebruiken als de ‘bad guys’ die de aarde wilden overnemen. Cowboys & Aliens is een mix van beide genres geworden waarin de traditionele thema’s als goed en kwaad centraal staan. Producent Spielberg verbaasde zich er over dat zoiets nog nooit eerder was gedaan, want volgens de hoogste berg van Hollywood is het een uniek en origineel concept. Toch is dat niet helemaal waar, want in 1960 verscheen er een aflevering van televisieserie The Time Tunnel waarin twee buitenaardse het opnemen tegen cowboys. In 1994 verscheen de weinig geslaagde film Oblivion met als tagline: On this planet, it's Cowboys and Aliens. Geen uniek idee dus, maar nooit leidde het tot een geslaagde realisatie. Tot het stripboek Cowboys & Aliens van Scott Mitchell Rosenberg. Het was Ron Howard ( Frost/Nixon, The Da Vinci Code, A Beautiful Mind ) die als eerst de potentie van het stripverhaal zag en het voor elkaar kreeg dat een arsenaal aan topproducers betrokken raakte bij de film. Gesponsord door de mensen van o.a. Star Trek, Transformers, A Beautiful Mind en Jurrasic Park kreeg regisseur Jon Favreau de taak om Indy en Bond te regisseren in dit onvermijdelijke blockbuster kanon.
Steve McQueen
Toen Jon Favreau Robert Downey Jr. castte als Iron Man, zullen de producers wellicht wat slapeloze nachten hebben gehad. Een magere ex-verslaafde die de ijzeren man moet spelen? Dat wordt vast niets. Maar juist die keuze maakte Iron Man menselijker en daarmee geloofwaardiger. Ook voor Cowboys & Aliens kiest Favreau niet voor de voor de hand liggende acteurs. Daniel Craig werd gecast vanwege zijn gelijkenis met oud gediende Steve McQueen, een acteur die zijn boodschap ook effectief kon overbrengen met lichaamstaal in plaats van woorden. Harrison Ford is gecast als bad guy naast Paul Dano en (de zwaar ondergewaardeerde) Sam Rockwell. Acteur Adam Beach is een speciale vermelding waard. Als Indiaanse sidekick van Dolarhyde weet hij zelfs in een sci-fi blockbuster oprechte emoties te op te roepen. De keuze voor deze acteurs en de serieuze benadering van de rollen is van onschatbare waarde voor Cowboys & Aliens . Qua spel was er eigenlijk maar één uitweg mogelijk: de serieuze en iconische weg en het is duidelijk dat Favreau hiervoor heeft gekozen en er veel tijd voor heeft genomen om deze te bewandelen. Desalniettemin zien we een beetje terug van verschillende filmhelden en klassiekers uit de filmgeschiedenis, het is overduidelijk dat Craig zich heeft laten inspireren door (de even zo zwijgzame) Clint Eastwood en dat de sets erg veel weg hebben van The Unforgiven.
Strontvlieg
Met al die coole koeienjongens zou je bijna vergeten dat er ook nog aliens zijn. De cowboys nemen een belangrijkere plaats in binnen het plot dan de buitenaardse demonen, en daarom blijft dat gedeelte van het verhaal lange tijd onduidelijk. Wat al even onduidelijk is aan het begin van de film, is het nut van de rol van Ella, gespeeld door Olivia Wilde, die als een vervelende strontvlieg continu om Jake hangt. Ze wil weten wie hij is, hoe hij aan die malle armband komt en waar hij vandaan komt. Ella, veel te hip en knap voor het jaar 1875, voegt zich bij Jake wanneer ze maar kan. Op een gegeven moment wordt op gênante wijze duidelijk waarom Ella daar is en wat de toevoeging is van haar aanwezigheid in het verhaal. Dit is de meest tenenkrommende plotwending van de film en ik ben er van overtuigd dat dit het trieste gevolg is van gebrek aan tijd of inspiratie bij de schrijvers. Deze fatale plotwending maakt de film naar het einde toe een stuk minder aantrekkelijk, het verhaal komt in een stroomversnelling en er rest de cowboys nog maar één ding: lasso’s werpen en pistolen afvuren tot ze erbij neervallen.
Conclusie
Cowboys & Aliens is een waardige toevoeging aan zowel het western- als het science fiction genre. Maar hoe kon het ook anders met de crème de la crème van Hollywood op de productiestoelen? Wat deze film meer maakt dan een gemiddelde genrefilm is niet alleen het idee om twee klassieke genres te combineren maar ook de wijze waarop Favreau zijn cast heeft geregisseerd en geselecteerd, met als kleine misser de rol van Ella. Cowboys & Aliens is een blockbuster die vasthoudt aan traditionele vormen, maar die wel degelijk meegaat met zijn tijd en daardoor het begrip no-brainer zwaar overstijgt.
