De Wederopstanding van een Klootzak - recensie

In het land van de Friezen is een boom geen veilige plek.

Met dit wel of niet verzonnen gezegde begintDe Wederopstanding van een Klootzak, de officiële openingsfilm van het IFFR vorige maand. Het is het debuut van Guido van Driel, die de film baseerde op zijn eigen graphic novelOm mekaar in Dokkum. Samen met de vorig jaar door de critici goed onthaalde filmsPlan C enCop vs. Killerlijkt deze film een trend in te zetten van Nederlandse misdaadfilms met een mix van geweld, zwarte humor en een vleugje absurdisme van eigen bodem.

Centraal staat Ronnie, een zware crimineel (letterlijk en figuurlijk, gespeeld door Yorick van Wageningen). Dat hij niet vies is van geweld, zien we meteen als hij een huis binnenstormt en een vrouw tegen de grond slaat. Maar zijn plek in de criminele pikorde wordt duidelijk als hij verhaal moet halen bij James Joyce, een echte grote schurk. Als hij vervolgens door een misverstand denkt dat Joyce hem weer goed gezind is, wordt hij op een groot feest plotseling neergeschoten. Het laatste dat hij ziet, is het logo van Dokkum op de arm van degene die hem neerschoot. Als Ronnie bijkomt, lijkt hij wel een ander mens geworden. Als herboren gaat hij naar Friesland, alleen niet voor vergelding, maar om wat goed te maken.

Zo lineair als hierboven beschreven, zo a-lineair verloopt de film zelf. Vanaf het begin geeft regisseur Van Driel via fragmentarische scènes en flash-backs langzaam het verhaal en de motivaties van de hoofdrolspelers prijs. En dan nog blijf je na afloop met een gevoel van verwondering en verwarring achter. Niet alleen omdat de verandering die Ronnie doormaakt niet verklaard wordt, maar ook omdat er verhaallijnen op de meest vreemde wijze aan elkaar worden geknoopt. Een Angolese asielzoeker die vecht tegen uitzetting, een kinderloos boerenechtpaar dat uit is op wraak en een gemoedelijke Friezin met een boerenomelet als specialiteit. Het geheel krijgt zo iets stripachtigs. Niet vreemd gezien de graphic novel die als basis voor de film diende, maar soms ook wat onbevredigend.

Wat wel sterk werkt, is het gevoel van vervreemding en het haast spirituele karakter van het tot verlossing leidende misdaadverhaal. Ook het landschap draagt hier sterk aan bij: het rechte maar uitgestrekte polderlandschap heeft, zeker bij nacht, een haast magische uitstraling en is tegelijk zeer Nederlands. Yorick van Wageningen - die op de set aardig wat aanvaringen met regisseur Van Driel heeft gehad - weet Ronnie een overtuigend dubbel gezicht te geven. Zo levert dat twee memorabele maar zeer verschillende scènes op. Legendarisch is nu al het met een stofzuigerslang opzuigen van een oog van een nog levend iemand. En haast ontroerend is de manier waarop Ronnie geëmotioneerd wordt bij het eten van een echte boerenomelet. Het einde is verwarrend, maar heeft ook een zekere poëtische schoonheid, met name door Leny Breederveld als ferme boerin. Maar de show steelt toch echt Jeroen Willems als misdaadicoon James Joyce. De scène is maar kort, maar niet minder indrukwekkend. Willems (hij overleed eind vorig jaar) zal gemist worden, al komen er gelukkig nog wat films van hem aan.

De Wederopstanding van een Klootzakverloochent zijn stripafkomst niet. Helaas werkt dat niet altijd even goed. Maar de film is door Van Driel en mede-scenarist Bas Blokker zo gecomponeerd, dat de vorm en het ritme toch een bijzondere film heeft opgeleverd. Voeg daarbij de sterke cast en het a-typische misdaadverhaal, samenkomend in de Friese polder. En een Friese boom is niet altijd even veilig, al kan je er soms maar het beste gewoon inklimmen.