Klassiekers Revisited: The Battle of Algiers (1966)

Een film die met terugwerkende kracht behoort tot de crème de la crème van de filmgeschiedenis.

Het is voor de purist een diep verlangen om zijn of haar favorieten eens op het grote doek te bezichtigen. In het kader van vijftig jaar Algerijnse onafhankelijkheid is het te prijzen dat op meerdere plekken in Nederland deze klassieker met een nieuwe kopie weer eens wordt vertoond.The Battle Of Algiers blijft bovendien een gevoel van urgentie uitstralen. Het Algerijnse verleden speelt in het afgelopen decennium in steeds meer films een bescheiden of zelfs prominente rol. Sterker nog, deze films dienen als tegenstem. Ze willen het algemene publiek een verleden tonen dat sterk afwijkt van het verleden dat de kolonisator, Frankrijk, al sinds de Tweede Wereldoorlog stug blijft presenteren.

Tijdens deopening credits wordt trots vermeld datThe Battle Of Algiers de eerste grote Algerijnse filmproductie is. Dat lijkt laat, maar in de filmgeschiedenis kwam rond deze tijd (jaren zestig) de postkoloniale cinema pas echt op gang. Bovenal bood het Algerijnse overheidsapparaat volledige medewerking en was oud verzetstrijder Saadi Yacef als adviseur en acteur betrokken bij de productie. De linkse regisseur Gillo Pontecorvo verzorgde de regie en samen met de legendarische Ennio Morricone was hij verantwoordelijk voor de geluidsband.

InThe Battle Of Algiers wordt aangetoond hoe de bewoners van de kasba in Algiers zich geleidelijk herenigen in de FLN (Front de Libération Nationale) en zich keren tegen de Franse koloniaal en agressor. Omdat moderne militaire vernuftigheden niet voor handen zijn, gebruiken deze verzetsgroepen andere middelen om de Fransen tot overgave te dwingen. Eerst worden revolvers ingezet om Franse agenten te doden alvorensen massebomaanslagen worden gepleegd. Deze methoden leken wellicht wreed, maar waren een laatste strohalm voor de Algerijnen die na hun militaire betrokkenheid bij de Tweede Wereldoorlog een andere toekomst hadden voorzien. Ze werden echter nog steeds als tweederangs burgers beschouwd in hun eigen land.

Als maatregel tegen deze FLN-revolte besloot de Franse gouverneur de paratroepen in te zetten die de kasba bezetten en deur bij deur langs gingen om raddraaiers en in hun ogen terroristen op te pakken en zonder legitiem proces te fusilleren. Het is precies deze aanpak van Kolonel Mathieu (Jean Martin) die uiteindelijk averechts blijkt te werken. Binnen die context diende en dientThe Battle Of Algiers voor het linkse en rechtse politieke spectrum als inspiratiebron. Linkse activisten als Andreas Baader van de RAF (Rote Armee Faktion) omarmden de film vanwege het revolutionaire verzet en de Amerikaanse overheid vertoonde de film in 2003 in het Pentagon om aan te tonen hoe terrorismebestrijding juist niet moet worden uitgevoerd.

The Battle Of Algiers werd in politiek roerige tijden gemaakt tijdens de Koude Oorlog en aan de vooravond van de Vietnamoorlog, de mensenrechtenbeweging en de studentenopstanden. Het is begrijpelijk dat qua politieke inslag mensen de situatie in de film vergelijken met de Arabische lente. Die revolutie betekent qua hervormingsdrang en ideologie echter iets totaal anders. Gillo Pontecorvo's film heeft niet alleen een politieke importantie, maar is qua esthetiek, cameravoering en muziek zeer vernieuwend. De camera's werden van het statief gehaald en er werd gekozen om de film in zwart-wit te schieten. Deze twee aspecten hebben als gevolg dat de Algierse kasba er ontzettend grauw en sociaal-realistisch uitziet. Pontecorvo combineerde deze stijl met het inzetten van amateuracteurs die het toenmalige leven op optimale wijze konden laten zien.

Marcello Gatti, Pontecorvo's cameraman, gebruikte lange lenzen om zodoende in- en uit te kunnen zoomen in plaats van in de montage te schakelen tussen een totaalbeeld en een close-up. Dit resulteert in indringende, korrelige beelden van de bewoners van de Kasba en de omgeving. Zo lijken de ogen van protagonist Ali La Pointe (Brahim Hadjadj) door je hoofd te branden, zeker als je de film op een groot scherm ziet.

Wat was dan Morricone's bijdrage? Samen met Pontecorvo creeërde hij een ongewone soundtrack waarin de Algerijnen werden voorzien van een tribale mix van gezang en percussie. Net zoals in de toenmalige westerns van Sergio Leone kregen groeperingen of karakters hun eigen kenmerkende geluid. De Eisenteinachtige montage aan het eind die gepaard gaat met het traditionele gegil van de vrouwen in de Kasba (de revolutie is begonnen) leidt tot een neurotisch en spannend geheel.

The Battle Of Algiers is in filmhistorisch perspectief uitermate belangrijk. De politieke boven- en onderlaag van de film blijken nog steeds relevant. Daarnaast putten hedendaagse cineasten nog steeds inspiratie uit deze film die toch echt behoort tot de crème de la crème van de filmgeschiedenis.