Knielen op een bed violen - recensie

De verfilming van de Jan Siebelink bestseller kleurt netjes binnen de lijnen van het polderprotestantisme.

In de lange rij boekverfilmingen misten we nog de bestsellerKnielen op een bed violen, verschenen in 2004. Tot vandaag, want de ruim 700.000 lezers die het boek kochten, kunnen vanaf vandaag kijken hoe Barry Atsma als Hans Sievez steeds verder wegzakt in zijn religieus fanatisme. Commercieel dus een begrijpelijk project, maar niet zonder hobbels. Paul Verhoeven beet er tien jaar geleden al zijn tanden op stuk. Hij kon onvoldoende sympathie opbrengen voor het hoofdpersonage. Regisseur Ben Sombogaart, die eerder degelijke maar brave boekverfilmingen alsDe Tweeling, De StormenBride Flightmaakte, zag zijn kans schoon en stapte in het project. Met een eveneens degelijke maar brave film als eindresultaat.

De wereld van mannenbroeders, stugge vaders, zwijgzame moeders en opstandige kinderen is in de na-oorlogse Nederlandse literatuur én cinema niet over het hoofd te zien. Dat levert een bak met clichés op waar je als filmmaker maar moeilijk omheen kan lopen. Ook Sombogaart ontkomt hier niet aan met cameravoering en dialogen die netjes binnen de bekende kaders blijven. Het polderprotestantisme is blijkbaar moeilijk in vernieuwende cinema te vatten.

Bijbelcolporteur

Maar het om deze reden afschrijven van de film zou onterecht zijn. Vooral de cast zorgt ervoor dat de film niet wegzakt in de polderklei, maar op sommige momenten zelfs weet te ontroeren en verrassen. Barry Atsma zet overtuigend de kweker Hans Sieves neer, die steeds verder verstrikt raakt in de extreme uithoeken van het geloof. Na wat moeilijkheden met zijn kwekerij en niet betalende klanten raakt hij vatbaar voor de woorden van een bijbelcolporteur en prediker (gespeeld door Marcel Hensema). Hierdoor komt hij steeds verder te staan van zijn vrouw Margje (Noortje Herlaar) en zijn kinderen, zeker als én van zijn zoons zoch ook nog eens als echte vrijbuiter ontwikkelt.

Horrorfilm

Deze weg naar een fataal einde laat Sombogaart ziern met grote gebaren. Donkere luchten met zwermen vogels die het onheil vertegenwoordigen, een onweerscène die zo uit een horrorfilm lijkt te zijn gekomen en oude gravures die door het beeld heen flitsen. Zo laat een waarschuwende God zich in de Nederlandse polder zien. Bombastisch, zonder enige vorm van subtiliteit. Toch werkt het op sommige momenten, zeker als er beheerst acteerwerk tegenover staat. Maar op veel andere momenten schiet het zijn doel ver voorbij en worden de mannenbroeders niet meer dan een decorstuk.

De verfilming van de bestsellerKnielen op een bed violenwas haast onvermijdelijk. En ondanks alle clichés en bombast is Sombogaart, vooral door een sterke cast, niet helemaal in de polderklei weggezakt. Het is bij vlagen een prima film. Alleen maakt zo'n goddelijke windvlaag nog geen cinema waar je in deze tijd van opspringt vanuit je bioscoopstoel. Dat lukt alleen de echte gelovigen.