Les Héritiers - recensie

Les Héritiersis een ontroerende en pedagogische speelfilm die zich concentreert op het overbrengen van de geschiedenis van de Shoah op jongere generaties.

In 2009 had Ahmed Drame onder leiding van een gedreven docente met zijn klas de Nationale Wedstrijd van het Verzet en de Deportatie gewonnen, die in 1961 in Frankrijk in het leven was geroepen om historisch besef bij jongeren aan te brengen. Het project en hun eerste prijs hadden indruk op hem gemaakt. Omdat hij gefascineerd was door film en daarin door wilde gaan, besloot hij het verhaal op te schrijven en op te sturen naar Marie-Castille Mention-Schaar, van wie hij net haar debuutfilm Ma premiere Fois, 2012) had gezien. Zij zag de betekenis van het verhaal en van Ahmed persoonlijk, stelde voor verder aan het scenario te sleutelen, en gaf hem de rol van Malik. Ze ging lessen volgen bij de inspirerende leerkracht en bij anderen. Vervolgens zocht ze er meer leerlingen bij, uit de klas van Ahmed en van andere scholen, en een paar jonge acteurs. Ariane Ascaride werd de docente en als arena koos ze het Leon Blum (de eerste socialistische en Joodse president van Frankrijk) Lyceum in Creteil. Dit is een school met veel verschillende nationaliteiten, niet ver van Parijs. Tijdens de opnamen werd er veel geïmproviseerd met drie camera's, wat een massa beeldmateriaal opleverde. In de montage werden de dynamiek en de ontwikkeling van de klas het kloppende hart van de film. Buitenopnamen sneuvelden en het belangrijke personage van de docente verdwijnt gaandeweg de film wat meer op de achtergrond.

Met name in Frankrijk zien we recent vaak de school als arena.Entre les murs (2008) is een bekend voorbeeld hiervan. In datzelfde jaar kwam ookLa Journee de la Jupeuit. Die film was minder 'politiek correct' en werd in Nederland niet gedistribueerd. Isabelle Adjani speelt er een lerares in, die haar klas gijzelt en de jongens confronteeert met huin seksistisch gedrag, en de bonte mengeling van leerlingen in het algemeen met hun respectloos gescheld, hun antisemitisme en religieus fanatisme.Les Héritiers(de erfgenamen) is vooral een pedagogische film, waarin de leerlingen zich tijdens het project over de Holocaust geconfronteerd zien met hun eigen desinteresse, hun vooroordelen en de onderlinge spanningen. Ook hier gaat het om een bijzonder 'moeilijke klas', een gevarieerde verzameling pubers, die geen blad voor de mond nemen, de leerkracht en elkaar voortdurend uitdagen, en totaal geen respect hebben voor de 'braverikken'. Ondanks het gebrek aan enthousiasme van de leerlingen en de scepsis van de directeur zet de docente het project door, en langzamerhand komt de groep in de greep van de wedstrijd en worden saamhorigheid en waardering voor elkaar sterker.

Een overlevende

Het gevaar van cliches en sentimentaliteit ligt in de film voortdurend op de loer. De klas herbergt ook types die je kunt verwachten. Van twee leerlingen zien we ook iets van de achtergrond thuis. De regisseuse heeft haar verhaal echter slim geconstrueerd, zodat je als toeschouwer kunt geloven in de situatie en in wat leerlingen en lerares drijft. De opening is sterk. We zien een meisje met haar moeder op school komen. Beiden dragen een hoofddoek. De dochter is geslaagd en komt alleen haar diploma halen. Ze krijgt het niet, want ze draagt een hoofddoek. De directeur is onverbiddellijk. Het meisje is boos. Ze heeft zich altijd aan de regels gehouden. Ze is nu ex-leerlinge, en heeft nu toch de vrijheid zelf te kiezen. De scene zet de toon voor de rest. De directeur heeft geen vertrouwen in zijn leerlingen. Deze op hun beurt dagen het gezag uit. Alleen de lerares die het project entameert, neemt hen serieus, maar is ook streng, waardoor ze gewaardeerd wordt en door de pantsers van de probleemjongeren heen breekt. Hoogtepunt is het bezoek van Leon Zyguel, die als vijftienjarige in Bergen Belsen zat en het nazikamp heeft overleefd. Aan het slot van zijn verhaal voor de klas zegt hij: "Ik wil jullie danken voor de energie die je me gaf. Ik vraag jullie nog een iets: zeg nooit vuile Jood, Neger of Arabier. Anders zou alles wat ik heb doorstaan tot niets hebben geleid."

Heden en verleden

Een aantal jaren geleden werd er nog gedebatteerd over de vraag of de Holocaust nog een maatschappelijk ijkpunt is. Die kwestie speelt op dit moment geen rol meer, niet in het minst omdat uitingen van antisemitisme het laatste jaar sterk zijn toegenomen. In Les Héritierswordt doelbewust de link met het naziverleden gelegd, in een context waarin ook duidelijk wordt, in hoeverre we daarvan erfgenamen zijn. De lerares stelt het begrip genocide aan de orde. Ook wat dit betreft is de juf bijzonder duidelijk en helder. Soms dreigt net iets te veel sentimentaliteit, of sluipen er iets te veel cliches in de film, maar over het algemeen overtuigtLes Héritiersdoor naturel spelende leerlingen en een invoelende maar ook duidelijke lerares, en vooral door de actualiteit van het thema. Een pedagogische maar ook bij tijd en wijle ontroerende film.